Các hoạt động của công ty chứng khoán

Hoạt động môi giới chứng khoán 

Môi giới chứng khoán là hoạt động kinh doanh chứng khoán trong đó công ti chứng khoán làm trung gian đại diện cho khách hàng, tiến hành mua hoặc bán chứng khoán cho khách hàng và được hưởng hoa hồng từ hoạt động đó. Số tiền hoa hồng môi giới được tính trên tỉ lệ % doanh số mua, bán đã thực hiện cho khách hàng. 

Hoạt động môi giới chứng khoán là một trong những hoạt động quan trọng của các công ty chứng khoán. Để được thực hiện hoạt động này công ti chứng khoán phải được UBCKNN cấp giấy phép hoạt động môi giới. Khi thực hiện hoạt động này, công ty chứng khoán phải tuân thủ các nghĩa vụ sau: 

Công thi chứng khoán phải mở tài khoản giao dịch chứng khoán cho từng khách hàng trên cơ sở hợp đồng ký kết giữa khách hàng và công ty. Công ti chứng khoán có nghĩa vụ giải thích nội dụng hợp đồng mở tài khoản giao dịch và các thủ tục có liên quan khi thực hiện giao dịch chứng khoán cho khách hàng.

Ngoài ra, pháp luật còn có quy định hợp đồng mở tài khoản giao dịch chứng khoán không được chứa đựng những thoả thuận nhằm trốn tránh nghĩa vụ pháp lý của công ty chứng khoán hoặc thoả thuận hạn chế phạm vi bồi thường hay để chuyển rủi ro từ công ty chứng khoán sang khách hàng hoặc các thoả thuận gây bất lợi và không công bằng cho khách hàng. 

Công ti chứng khoán phải tìm hiểu khả năng tài chính, khả năng chịu đựng rủi ro và kì vọng lợi nhuận thu được của khách hàng. Công ty có nghĩa vụ cập nhật các thông tin trên của khách hàng tối thiểu 06 tháng/lần. 

Khi tư vấn cho khách hàng giao dịch chứng khoán, công ti chứng khoán phải thu thập đầy đủ thông tin về khách hàng, không được đảm bảo giá trị chứng khoán mà mình khuyến nghị đầu tư. 

Công ti chứng khoán phải quản lý tiền gửi giao dịch chứng khoán của khách hàng tách biệt khỏi tiên của chính công ty, không được trực tiếp nhận tiền giao dịch chứng khoán của khách hàng. Khách hàng của công ty chứng khoán phải mở tài khoản tiền tại ngân hàng thương mại do công ty chứng khoán lựa chọn. Công tin chứng khoán phải báo cáo UBCKNN danh sách các ngân hàng thương mại cung cấp dịch vụ thanh toán cho mình trong vòng 03 ngày sau khi kí hợp đồng cung cấp dịch vụ thanh toán với ngân hàng thương mại. 

– Đối với chứng khoán phát hành đại chúng của khách hàng, công ti chứng khoán phải quản lí tách biệt chứng khoán của khách hàng với chứng khoán của công ti chứng khoán và phải gửi chứng khoán của khách hàng vào TTLKCK trong vòng 01 ngày làm việc kể từ ngày nhận chứng khoán của khách hàng. Công ti chứng khoán có trách nhiệm thông báo kịp thời, đầy đủ cho khách hàng về những quyền lợi phát sinh liên quan đến chứng khoán của khách hàng; việc gửi, rút, chuyển khoản chứng khoán thực hiện theo lệnh của khách hàng và theo quy định về đăng kí, lưu kí, bù trừ và thanh toán chứng khoán. 

– Đối với chứng khoán không thuộc chứng khoán phát hành đại chúng, công ti chứng khoán được đăng kí và lưu kí chứng khoản của khách hàng tại công ty chứng khoán theo hợp đồng kí kết với khách hàng và quy định của pháp luật. 

Công ty chứng khoán chỉ được nhận lệnh của khách hàng khi phiếu lệnh được điền chính xác và đầy đủ các thông tin. Phiếu lệnh giao dịch phải được người môi giới của công ty chứng khoán ghi nhận số thứ tự và thời gian (ngày, giờ, phút) nhận lệnh tại thời điểm nhấn lênh và phải lưu trữ các phiêu lệnh của khách hàng theo quy định của pháp luật. Trường hợp nhận lệnh giao dịch của khách hàng qua internet, qua điện thoại, qua fax, công ti chứng khoán phải tuân thủ: Luật giao dịch điện tử và các văn bản hướng dẫn, đảm bảo có ghi nhận thời điểm nhận lệnh; đối với lệnh nhận qua điện thoại, fax, công ty chứng khoán phải đảm bảo nguyên tắc: xác nhận lại với khách hàng trước khi nhập lệnh vào hệ thống giao dịch, lưu giữ bằng chứng chứng minh về việc đặt lệnh của khách hàng và phải có biện pháp khắc phục thích hợp khi không nhập được lệnh của khách hàng vào hệ thống giao dịch do lỗi của công ti. 

– Công ty chứng khoán chỉ được nhận lệnh của khách hàng có đủ tiền và chứng khoán theo quy định của UBCKNN và phải có các biện pháp cần thiết để đảm bảo khả năng thanh toán của khách hàng khi lệnh giao dịch được thực hiện. Trường hợp khách hàng mở tài khoản lưu kí tại thành viên lưu kí không phải là thành viên giao dịch, thành viên giao dịch và thành viên lưu kí phải kí hợp đồng thoả thuận trách nhiệm đảm bảo nguyên tắc thành viên giao dịch chịu trách nhiệm thực hiện lệnh giao dịch, thành viên lưu kí chịu trách nhiệm kiểm tra tỉ lệ kí quỹ chứng khoán của khách hàng và đảm bảo thanh toán cho khách hàng theo quy định pháp luật. 

– Công ty chứng khoán phải thực hiện một cách nhanh chóng và chính xác lệnh giao dịch của khách hàng. Mọi lệnh giao dịch chứng khoán niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán, trung tâm giao dịch chứng khoán phải được truyền qua trụ sở chính hoặc chi nhánh công ti chứng khoán trước khi nhập lệnh vào hệ thống giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán, trung tâm giao dịch chứng khoán. 

– Công ty chứng khoán phải công bố về mức phí giao dịch chứng khoán trước khi khách hàng thực hiện giao dịch. 

 Tự doanh 

“Tự doanh chứng khoán là việc công ti chứng khoán mua hoặc bán chứng khoán cho chính mình”. 

Như vậy, tự doanh là nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán, trong đó công ty chứng khoán mua bán chứng khoán bằng vốn của chính mình để thu lợi nhuận và chịu mọi rủi ro liên quan đến việc năm giữ các chứng khoán đó.

– Để thực hiện nghiệp vụ này công ti chứng khoán phải được UBCKNN cấp giấy phép cho hoạt động tự doanh. Khi thực hiện nghiệp vụ tự doanh cũng tương tự như nghiệp vụ môi giới. Tuy nhiên, có điểm khác biệt là chỉ có tài khoản của công ti chứng khoán mà không có tài khoản của khách hàng. Hoạt động kinh doanh này tạo cho công ti chủ động trong hoạt động tự chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh.

Công ty chứng khoán được hưởng lãi hay chịu lỗ tuỳ thuộc vào chênh lệch giữa giá mua và giá bán chứng khoán và biên động chung của giá chứng khoán do họ nắm giữ. 

Hoạt động tự doanh của công ti chứng khoán không chỉ là hoạt động tạo ra nguồn thu nhập chính cho nhiều công ti chứng khoán mà còn có vai trò quan trọng trong hoạt động của thị trường chứng khoán. Bởi nó tạo ra sự tác động có tính chất điều chỉnh thị trường, chính sự thành công trong hoạt động tự doanh của công ti chứng khoán đã tạo niền tin cho đa số các nhà đầu tư nhỏ, khuyến khích họ tham gia mạnh mẽ hơn vào đầu tư chứng khoán theo cách thức mà các công ty chứng khoán đã tiến hành, góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán. 

Trong thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán, công ti chứng khoán phải chấp hành các quy định sau: 

– Phải đảm bảo có đủ tiền và chứng khoán để thanh toán các | lệnh giao dịch cho tài khoản của chính mình. 

– Phải ưu tiên thực hiện lệnh của khách hàng trước lệnh của chính mình. 

– Phải công bố cho khách hàng biết khi mình là đối tác trong giao dịch trực tiếp với khách hàng và không được thu phí giao dịch của khách hàng trong trường hợp này. 

Trong trường hợp lệnh mua hoặc bán chứng khoán của khách hàng có thể ảnh hưởng lớn tới giá của loại chứng khoán đó, công ti chứng khoán không được mua bán trước cùng loại chứng khoán đó cho chính mình hoặc tiết lộ thông tin cho bên thứ ba mua/bán chứng khoán đó. 

Khi khách hàng đặt lệnh giới hạn, công ty chứng khoán không được mua hoặc bán cùng loại chứng khoán đó cho mình ở mức giá bằng hoặc tốt hơn mức giá của khách hàng trước khi lệnh của khách hàng được thực hiện. 

>>>>>> Xem thêm: Chứng khoán là gì?

Bảo lãnh phát hành

Bảo lãnh phát hành chứng khoán là hoạt động của tổ chức bảo lãnh, thường là công ty chứng khoán đứng ra giúp tổ chức phát hành đưa chứng khoán ra thị trường và bán chúng cho các nhà đầu tư. 

Theo pháp luật hiện hành thì “Bảo lãnh phát hành chứng khoán là việc cam kết với tổ chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán, nhận mua một phần hay toàn bộ chứng khoán của tổ chức phát hành để bán lại hoặc mua số chứng khoản còn lại chưa được phân phối hết của tổ chức phát hành hoặc hỗ trợ tổ chức phát hành phân phối chứng khoán ra công chúng.

Hoạt động bảo lãnh phát hành chỉ có nghĩa là tổ chức bảo lãnh phát hành bao tiêu chứng khoán cho tổ chức phát hành, không bao hàm việc tổ chức bảo lãnh phát hành thực hiện các nghĩa vụ đối với người đầu tư thay cho tổ chức phát hành. 

Pháp luật Việt Nam quy định UBCKNN chỉ xét cấp giấy phép thực hiện hoạt động bảo lãnh phát hành cho công ti chứng khoán đã xin phép hoạt động tự doanh. 

Công ty chứng khoán được thực hiện bảo lãnh phát hành chứng khoán theo hình thức cam kết chắc chắn nếu đáp ứng các điều kiện: 

– Được phép thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán; 

– Không vi phạm pháp luật chứng khoán trong 06 tháng liên tục liền trước thời điểm bảo lãnh; 

– Tổng giá trị bảo lãnh phát hành không được lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu của tổ chức bảo lãnh phát hành vào thời điểm cuối quỹ gần nhất tính đến ngày kí hợp đồng bảo lãnh phát hành, trừ trường hợp bảo lãnh phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh; 

– Có tỉ lệ vốn khả dụng trên nợ điều chỉnh trên 6% trong 03 tháng liền trước thời điểm nhận bảo lãnh phát hành. 

Tổ chức bảo lãnh phát hành không được bảo lãnh phát hành theo hình thức cam kết chắc chắn trong các trường hợp sau đây: 

– Tổ chức bảo lãnh phát hành độc lập hoặc cùng các công ti con của tổ chức bảo lãnh phát hành có sở hữu từ 10% trở lên vốn điều lệ của tổ chức phát hành; 

– Tối thiểu 30% vốn điều lệ của tổ chức bảo lãnh phát hành và của tổ chức phát hành là do cùng một tổ chức nắm giữ. 

Trường hợp đợt phát hành có tổng giá trị cam kết bảo lãnh lớn hơn hai (02) lần vốn chủ sở hữu của tổ chức bảo lãnh phát hành, phải lập tổ hợp bảo lãnh phát hành. Trong trường hợp này, tổ chức bảo lãnh phát hành chính chịu trách nhiệm kí hợp đồng bảo lãnh với tổ chức phát hành, hoàn tất hồ sơ pháp lí về việc bảo lãnh phát hành và kí hợp đồng bảo lãnh phát hành với các tổ chức bảo lãnh phát hành khác. 

Khi công ty chứng khoán bảo lãnh phát hành chứng khoán, công ti chứng khoán phải mở tài khoản riêng biệt tại một ngân hàng đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam để nhận tiền đặt mua chứng khoán của khách hàng. 

Tư vấn đầu tư chứng khoán 

“Tư vấn đầu tư chứng khoán là việc cung cấp cho nhà đầu tư kết quả phân tích, công bố báo cáo phân tích và khuyến nghị liên quan đến chứng khoán”. 

Nội dung của hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán bao gồm: Tư vấn chiến lược và kĩ thuật giao dịch: Cung cấp kết quả phân tích chứng khoán và thị trường chứng khoán và các vấn đề có tính quy luật của hoạt động đầu tư chứng khoán… Bởi vậy, hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán đòi hỏi nhiều kiến thức và kĩ thuật chuyên môn mà không yêu cầu nhiều vốn. Tính trung thực của cá nhân hay công ty tư vấn có tầm quan trọng lớn. Khi cung cấp dịch vụ này cho khách hàng, công ti chứng khoán nhận được khoản phí tư vấn. 

Để được thực hiện hoạt động tư vấn đầu tư chứng khoán, công ty chứng khoán phải có giấy phép thực hiện nghiệp vụ tư vấn đầu tư chứng khoán. Khi tiến hành tư vấn đầu tư chứng khoán trực tiếp cho khách hàng, công ty chứng khoán và các nhân viên kinh doanh của công ti phải thu thập và quản lý thông tin về khách hàng bao gồm: Tình hình tài chính; thu nhập, mục tiêu đầu tư, khả năng chấp nhận rủi ro, kinh nghiệm và hiểu biết về đầu tư của khách hàng. Các nội dung tư vấn phải có cơ sở hợp lí và phù hợp dựa trên thông tin đáng tin cậy, phân tích logic. 

Công ty chứng khoán không được đảm bảo cho khách hàng kết quả đầu tư trừ trường hợp đầu tư vào những sản phẩm đầu tư có thu nhập cố định, không được trực tiếp hay gián tiếp, bù đắp một phần hoặc toàn bộ các khoản thua lỗ của khách hàng do đầu tư vào chứng khoán, trừ trường hợp việc thua lỗ của khách hàng là do lỗi của công ty và không được quyết định đầu tư thay cho khách hàng. 

Công ti chứng khoán không được tư vấn cho khách hàng đầu tư vào chứng khoán mà không cung cấp đầy đủ thông tin cho khách hàng, không được có hành vi cung cấp thông tin sai sự thật để dụ dỗ hay mời gọi khách hàng mua bán một loại chứng khoán nào đó. 

Công ti chứng khoán phải bảo mật các thông tin nhận được từ người sử dụng dịch vụ tư vấn trong quá trình cung ứng dịch vụ tư vấn trừ trường hợp được khách hàng đồng ý hoặc pháp luật có quy định khác. Công ti chứng khoán phải tư vấn đầu tư phù hợp với mục tiêu đầu tư và tình hình tài chính của khách hàng. Trong trường hợp khách hàng không cung cấp đầy đủ thông tin theo yêu cầu của công ty chứng khoán, khách hàng phải chịu trách nhiệm về kết quả tư vấn không phù hợp của công ty chứng khoán. 

Công ty chứng khoán phải có trách nhiệm ngăn ngừa xung đột lợi ích với khách hàng. Công ti chứng khoán và người hành nghề chứng khoán phải công bố cho khách hàng biết trước về những xung đột lợi ích có thể phát sinh giữa công ti, người hành nghề và khách hàng. Đồng thời phải công bố lợi ích của mình về chứng khoán mà mình đang sở hữu cho khách hàng đang được tư vấn về chứng khoán đó. 

Các hoạt động dịch vụ tài chính khác 

Công ti chứng khoán được thực hiện các dịch vụ lưu kí chứng khoán và dịch vụ tư vấn tài chính khác phù hợp với quy định của pháp luật. 

* Lưu ký chứng khoán là việc nhận kí gửi, bảo quản, chuyển giao chứng khoán cho khách hàng, giúp khách hàng thực hiện các quyền liên quan đến sở hữu chứng khoán. 

Công ty chứng khoán được cấp giấy chứng nhận hoạt động lưu kí được thực hiện việc cung cấp các dịch vụ lưu kí và thanh toán các giao dịch chứng khoán cho khách hàng, cung cấp dịch vụ đăng kí chứng khoán đối với các chứng khoán phát hành riêng lẻ và làm đại lý chuyển nhượng theo yêu cầu của tổ chức phát hành đối với các chứng khoán phát hành riêng lẻ. 

Việc quản lí tài khoản lưu kí chứng khoán của khách hàng phải theo nguyên tắc: 

– Mỗi khách hàng chỉ được phép mở một tài khoản lưu kí chứng khoán và mọi bút toán thanh toán được thực hiện qua tài khoản này; 

– Tài khoản lưu kí chứng khoán của khách hàng phải tách biệt với tài khoản lưu ký chứng khoán của chính công ty; 

– Công ti không được sử dụng chứng khoán trong tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng vì lợi ích của bên thứ ba hoặc vì lợi ích của chính thành viên lưu kí; 

– Công ty không được sử dụng chứng khoán của khách hàng để thanh toán các khoản nợ của chính mình hoặc của tổ chức, cá nhân khác. 

Trong hoạt động đăng kí chứng khoán, công ti chứng khoán phải tuân thủ quy định sau: 

– Ghi chép chính xác, đầy đủ và cập nhật thông tin về các chứng khoán đã đăng kí lưu kí. 

– Bảo quản, lưu trữ, thu thập và xử lý số liệu liên quan đến đăng kí chứng khoán. 

– Thực hiện kiểm soát nội bộ nhằm bảo vệ khách hàng hoặc người sở hữu chứng khoán. 

– Lên danh sách người sở hữu chứng khoán có chứng khoán lưu kí tại công ty chứng khoán và theo dõi tỉ lệ nắm giữ chứng khoán của người sở hữu chứng khoán phù hợp với quy định của pháp luật. 

– Xây dựng quy trình đăng kí chứng khoán tại công ti. 

– Cung cấp dịch vụ chuyển quyền sở hữu chứng khoán đối với các chứng khoán phát hành riêng lẻ theo yêu cầu của tổ chức phát hành. 

– Thu phí đối với khách hàng sử dụng dịch vụ đăng kí chứng khoán theo quy định của pháp luật. 

* Nghiệp vụ tư vấn tài chính 

Ngoài các nghiệp vụ được cấp phép, công ty chứng khoán được phép thực hiện nghiệp vụ tư vấn tài chính bao gồm: Tư vấn tái cơ cấu tài chính doanh nghiệp, thâu tóm, sáp nhập doanh nghiệp, tư vấn quản trị công ty cổ phần; tư vấn chào bán, niêm yết chứng khoán; tư vấn cổ phần hoá, xác định giá trị doanh nghiệp; tư vấn tài chính khác phù hợp với quy định pháp luật. 

Khi cung cấp các dịch vụ tư vấn trên, công ty chứng khoán và nhân viên của công ti phải tuân thủ đạo đức nghề nghiệp; bảo đảm tính độc lập, trung thực, khách quan và khoa học của hoạt động tư vấn; Không được tiến hành các hoạt động có thể gây hiểu lầm về giá cả, giá trị và bản chất của bất kì loại chứng khoán nào, không được cung cấp thông tin sai sự thật về các công ti mà mình cung cấp dịch vụ tư vấn, bảo mật thông tin nhận được từ tổ chức sử dụng dịch vụ tư vấn trong quá trình cung ứng dịch vụ tư vấn trừ trường hợp được khách hàng đồng ý hoặc khách hàng có quy định khác; chịu trách nhiệm trước pháp luật và bồi thường thiệt hại cho bên sử dụng dịch vụ tư vấn khi vi phạm các cam kết trong hợp đồng tư vấn. 

Công ti chứng khoán nắm giữ cổ phần hoặc phần vốn góp từ 10% trở lên vốn điều lệ của công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn không được cung cấp dịch vụ tư vấn chào bán, niêm yết chứng khoán; tư vấn cổ phần hoá, xác định giá trị doanh nghiệp cho công ti đó. 

Khi thực hiện tư vấn chào bán, niêm yết chứng khoán, công ti chứng khoán phải tuân thủ các nguyên tắc sau: Phải kí hợp đồng với tổ chức được tư vấn. Hợp đồng phải quy định rõ quyền, nghĩa vụ của bên tư vấn và bên được tư vấn trong việc chuẩn bị hồ sơ tư vấn chào bán, niêm yết và các vấn đề khác có liên quan; có trách nhiệm hướng dẫn tổ chức chào bán, tổ chức niêm yết về quyền, nghĩa vụ khi thực hiện niêm yết chứng khoán; liên đới chịu trách nhiệm về những nội dung trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán. 

>>>>>> Xem thêm: Điều kiện thành lập công ty chứng khoán?