Các thành viên lưu kí chứng khoán

Theo quy định của pháp luật hiện hành, các chủ thể được cung cấp hoạt động lưu kí chứng khoán phải là thành viên của TTLKCK. Thành viên của TTLKCK bao gồm:

– Các thành viên lưu kí là công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại. Ngoài tư cách là thành viên lưu kí, các chủ thể này cũng có quyền đăng kí hoạt động lưu kí cho các chi nhánh của mình. Thành viên lưu kí được mở tài khoản để thực hiện việc lưu kí chứng khoán cho chính mình và cho khách hàng. 

– Các thành viên mở tài khoản trực tiếp bao gồm Ngân hàng Nhà nước, Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước, các tổ chức tín dụng (trừ các ngân hàng thương mại là thành viên lưu kí) và các doanh nghiệp bảo hiểm tham gia thị trường trái phiếu do sở giao dịch chứng khoán hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán tổ chức, trung tâm lưu kí các quốc gia khác và các đối tượng khác theo quyết định của TTLKCK phù hợp với quy định của pháp luật. 

Sự khác biệt giữa thành viên lưu kí chứng khoán và thành viên mở tài khoản trực tiếp là ở chỗ: thành viên lưu kí có quyền mở tài khoản lưu kí cho chứng khoán thuộc sở hữu của mình và chứng khoán thuộc sở hữu của khách hàng lưu kí tại các thành viên, trong khi đó thành viên mở tài khoản trực tiếp chỉ được mở tài khoản lưu kí cho chứng khoán thuộc sở hữu của chính mình.

Riêng đối với Ngân hàng Nhà nước, mặc dù là thành viên trực tiếp nhưng Ngân hàng Nhà nước vẫn được pháp luật cho phép mở tài khoản cho khách hàng của mình, vì mục đích tiến hành hoạt động lưu kí của Ngân hàng Nhà nước là để thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, chứ không phải là mục đích lợi nhuận như đối với thành viên lưu kí. 

Để trở thành thành viên lưu kí, công ti chứng khoán và ngân hàng thương mại phải đăng kí hoạt động lưu kí tại UBCKNN. Do tính chất kinh doanh là khác nhau nên pháp luật quy định điều kiện để đăng kí hoạt động lưu kí chứng khoán của ngân hàng thương mại và của công ty chứng khoán cũng khác nhau. 

Điều kiện đăng kí hoạt động lưu ký chứng khoán đối với ngân hàng thương mại bao gồm: 

– Có giấy phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam;

– Nợ quá hạn không quá 5% tổng dư nợ.

– Hoạt động kinh doanh có lãi trong năm gần nhất; 

– Có địa điểm, trang bị, thiết bị phục vụ hoạt động đăng kí, lưu kí, thanh toán các giao dịch chứng khoán. 

Điều kiện đăng kí hoạt động lưu kí chứng khoán đối với công ti chứng khoán bao gồm: 

– Có giấy phép thành lập và hoạt động thực hiện nghiệp vụ môi giới hoặc tự doanh chứng khoán; 

– Có địa điểm, trang bị, thiết bị phục vụ hoạt động đăng kí, lưu kí, thanh toán các giao dịch chứng khoán. 

Sau khi gửi hồ sơ đầy đủ các giấy tờ theo quy định, trong thời hạn 15 ngày, UBCKNN phải cấp giấy chứng nhận đăng kí hoạt động lưu kí cho chủ thể xin cấp. Nếu UBCKNN từ chối cấp giấy chứng nhận thì phải giải thích rõ lí do bằng văn bản. 

Các chủ thể được phép hoạt động lưu kí chỉ được phép tiến hành hoạt động này tại trụ sở chính. Nếu có nhu cầu thực hiện hoạt động lưu kí tại các chi nhánh thì phải đăng kí chi nhánh hoạt động lưu kí với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và phải được cơ quan này chấp thuận.

Sau khi được UBCKNN cấp giấy chứng nhận hoạt động lựu kí, trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày cấp giấy chứng nhận, công ti chứng khoán, ngân hàng thương mại hoạt động lưu kí phải đăng kí trở thành thành viên lưu lí của TTLKCK. Theo quy định hiện hành, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đăng kí là thành viên lưu kí của TTLKCK phải đáp ứng các điều kiện sau: 

– Có giấy chứng nhận đăng kí hoạt động lưu ký chứng khoán do UBCKNN cấp; 

– Có tối thiểu một thành viên Ban Giám đốc được phân công phụ trách hoạt động lưu kí, đăng kí, thanh toán bù trừ; 

– Có nhân viên nghiệp vụ đã tham gia và hoàn thành khoá học nghiệp vụ do TTLKCK tổ chức. 

– Có quy trình nghiệp vụ, hệ thống cơ sở vật chất và phần mềm đáp ứng được yêu cầu của TTLKCK. 

Để đảm bảo khả năng mở rộng kinh doanh, pháp luật cho phép thành viên lưu kí có thể thực hiện dịch vụ lưu kí tại chi nhánh. Chi nhánh ngân hàng thương mại, công ti chứng khoán muốn đăng kí cung cấp dịch vụ lưu kí chứng khoán phải đáp ứng được các điều kiện sau: 

– Các điều kiện quy định về chuyên môn và cơ sở vật chất tương tự như bản thân thành viên lưu kí; 

– Được UBCKNN chấp thuận hoạt động lưu kí chứng khoán. 

– Có giấy uỷ quyền của ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán cho chi nhánh thực hiện hoạt động lưu kí chứng khoán. 

Ngoài những điều kiện trên, tuỳ điều kiện cụ thể, TTLKCK có thể quy định các điều kiện khác đối với thành viên lưu kí, chi nhánh thành viên lưu kí sau khi được sự chấp thuận của UBCKNN. 

Sau khi TTLKCK chấp thuận ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán trở thành thành viên lưu kí, hợp đồng cung cấp dịch vụ cho thành viên sẽ được giao kết giữa Trung tâm và thành viên lưu kí, làm cơ sở cho việc thực thi quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động đăng kí, lưu kí, bù trừ và thanh toán chứng khoán. 

– Theo quy định của pháp luật hiện hành, thành viên lưu kí có các quyền sau đây: 

– Cung cấp dịch vụ lưu kí và thanh toán các giao dịch chứng khoán cho khách hàng. 

– Thu phí theo quy định của Bộ tài chính; 

– Các quyền khác theo quy định của pháp luật và theo quy chế của TTLKCK. 

Bên cạnh các quyền năng trên, pháp luật quy định thành viên lưu kí có các nghĩa vụ sau đây: 

– Tuân thủ các nghĩa vụ đối với khách hàng tương tự như TTLKCK; 

– Đóng góp quỹ hỗ trợ thanh toán theo quy định tại Quy chế của TTLKCK; 

– Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật và theo quy chế của TTLKCK.