Cơ quan điều tra có những trách nhiệm gì trong giai đoạn điều tra?

1.  Quy định về trách nhiệm của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong việc thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra

Theo quy định tại Điều 167 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015:

“1. Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra.

2. Đối với quyết định quy định tại khoản 4 và khoản 5 Điều 165 của Bộ luật này nếu không nhất trí, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra vẫn phải thực hiện nhưng có quyền kiến nghị với Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp. Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị của Cơ quan điều tra hoặc trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị của cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp phải xem xét, giải quyết và thông báo kết quả giải quyết cho cơ quan đã kiến nghị.”

Trách nhiệm của cơ quan điều tra

2. Bình luận quy định về trách nhiệm của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong việc thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra

Trong giai đoạn điều tra, Viện kiểm sát đồng thời thực hiện hai chức năng: thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Cơ quan điều tra (và các tổ chức, cá nhân khác tham gia vào hoạt động điều tra). Để Viện kiểm sát có thể thực hiện được đầy đủ và có hiệu quả các chức năng nêu trên, Bộ luật tố tụng hình sự không chỉ quy định các hành vi tố tụng và các quyết định tố tụng mà Viện kiểm sát có quyền đồng thời có trách nhiệm đưa ra và thực hiện, xác lập một hệ thống các quy định bảo đảm cho hiệu lực hoạt động tố tụng của Viện kiểm sát. Một trong số các quy định như vậy được thể hiện tại Điều 167 – Trách nhiệm của Cơ quan điều tra trong việc thực hiện các yêu cầu của Viện kiểm sát.

Lâu nay, trong lý luận và trong thực tiễn đã hình thành quan niệm: trong tố tụng điều tra, Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát có quan hệ mật thiết và về tính chất, quan hệ này là quan hệ phối hợp và chế ước lẫn nhau. Tuy nhiên, theo chiều hướng cải cách tư pháp hiện nay, vai trò công tố trong hoạt động điều tra của Viện kiểm sát đã được thừa nhận và ghi nhận. Bởi vậy, liệu còn chính xác không khi đưa nội dung “chế ước lẫn nhau” giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát vào việc xác định tính chất quan hệ giữa hai loại cơ quan này. Theo tinh thần của Bộ luật tố tụng hình sự, vấn đề dễ nhận thấy là chức năng công tố và đồng thời là vai trò của Viện kiểm sát đã được nâng cao. Viện kiểm sát không còn là cơ quan giữ vị trí thứ yếu, thụ động trong hoạt động điều tra bên cạnh Cơ quan điều tra, mà đã trở thành cơ quan chịu trách nhiệm chính không chỉ về tính hợp pháp mà còn là hiệu lực và hiệu quả của các hoạt động điều tra. Phải chăng bước chuyển đổi quan trọng này đang tạo tiền đề để xây dựng Viện kiểm sát thành cơ quan công tố thực thụ trong tương lai. Thực hiện đồng thời chức năng công tố và chức năng kiểm sát điều tra trong giai đoạn điều tra, ngày nay, khó có thể nói Cơ quan điều tra “chế ước” Viện kiểm sát. Trái lại, chỉ có Viện kiểm sát mới đủ cơ sở pháp lý để “chế ước” Cơ quan điều tra. Nội dung Điều 167 cũng đã thể hiện khuynh hướng này.

Điều 167 quy định Cơ quan điều tra có trách nhiệm thực hiện các yêu cầu và quyết định của Viện kiểm sát. Tuy nhiên ở đây, việc chấp hành có hai mức độ: chấp hành ngay, tuyệt đối và trước khi chấp hành còn có thể trao đổi, bàn bạc lại.

Những yêu cầu và quyết định của Viện kiểm sát đưa ra mà Cơ quan điều tra dù không nhất trí cũng phải chấp hành, gồm:

–  Quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp bắt, tạm giữ, tạm giam và các biện pháp ngăn chặn khác; quyết định phê chuẩn, quyết định không phê chuẩn các quyết định của Cơ quan điều tra theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.

–  Quyết định hủy bỏ các quyết định không có căn cứ và trái pháp luật của Cơ quan điều tra; yêu cầu Cơ quan điều tra truy nã bị can;

–   Quyết định việc truy tố bị can, quyết định đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án.

Tuy phải thực hiện ngay các yêu cầu, kiến nghị kể trên của Viện kiểm sát, song nếu không nhất trí thì Cơ quan điều tra vẫn có quyền kiến nghị với Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp. Và điều luật đòi hỏi trong thời hạn không quá hai mươi ngày, Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp phải xem xét, giải quyết và thông báo lại kết quả giải quyết cho Cơ quan điều tra đã kiến nghị.

Đối với những quyết định, yêu cầu còn lại của Viện kiểm sát mà Cơ quan điều tra phải thực hiện, khi có căn cứ để cho rằng quyết định, yêu cầu đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác thì Cơ quan điều tra có quyền khiếu nại và Viện kiểm sát có trách nhiệm giải quyết theo thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự.

Mặc dù Điều 167 chỉ nêu trách nhiệm của Cơ quan điều tra, song cần hiểu rộng ra là các yêu cầu và quyết định của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra cũng phải được các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quy định tại Điều 164 chấp hành nghiêm chỉnh theo nguyên tắc trên đây.

Trong trường hợp cần tư vấn thêm, bạn có thể liên hệ với Luật sư của Luật Hoàng Phi qua TỔNG ĐÀI TƯ VẤN LUẬT MIỄN PHÍ 19006557 để được tư vấn.