Phân biệt thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc

Thừa kế là một chế định quan trọng và đặc trưng của pháp luật dân sự Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Theo Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS 2015) thì thừa kế bao gồm thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc. Vậy thừa kế theo pháp luật có gì khác so với thừa kế theo di chúc? 

Trong bài viết dưới đây chúng tôi sẽ giải đáp thắc mắc trên qua việc Phân biệt thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc.

Khái niệm thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

Trước khi phân biệt thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc thì cần phải nắm được khái niệm thế nào là thừa kế theo di chúc, thừa kế theo pháp luật.

Thừa kế theo di chúc là việc dịch chuyển theo di sản từ một người đã chết sang các chủ thể khác theo ý chí của người để lại di sản được thể hiện trong di chúc mà họ đã lập trước khi chết.

Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định (Điều 649 Bộ luật dân sự 2015).

Các trường hợp được hưởng thừa kế

Các trường hợp được hưởng thừa kế theo di chúc là các cá nhân, tổ chức được người để lại di sản chỉ định trong di chúc và không thuộc các trường hợp theo quy định tại Điều 621 Bộ luật dân sự, hay có thể hiểu là không thuộc các trường hợp bị pháp luật tước quyền thừa kế do có những hành vi không phù hợp với người để lại di sản hay những người thừa kế khác,…. hoặc từ chối quyền hưởng di sản mà không phải vì lý do trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ.

Các trường hợp được hưởng thừa kế theo pháp luật bao gồm các trường hợp sau:

– Trường hợp không có di chúc;

– Trường hợp có di chúc nhưng di chúc không hợp pháp;

– Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc không còn vào thời điểm mở thừa kế;

– Thừa kế theo pháp luật được áp dụng đối với phần di sản không được định đoạt trong di chúc;

– Người thừa kế theo di chúc không được hưởng quyền hưởng di sản hoặc từ chối quyền hưởng di sản.

Nhìn chung, các trường hợp được hưởng thừa kế theo pháp luật là các trường hợp mà không có di chúc hoặc là có di chúc nhưng di chúc không đủ để “điều chỉnh”, “giải quyết” hết những vấn đề liên quan tới di sản thừa kế và người thừa kế.

Quy định về người thừa kế

Những người được hưởng thừa kế theo di chúc là bất kì cá nhân, tổ chức được xác định trong di chúc và đủ điều kiện theo quy định của pháp luật, tôn trọng ý chí của người lập di chúc.

Còn những người được hưởng thừa kế theo pháp luật là những người thuộc diện thừa kế. Diện thừa kế theo pháp luật là phạm vi những người có thể được hưởng di sản theo pháp luật của người chết nếu giữa họ với người chết đang tồn tại mối quan hệ hôn nhân, hoặc quan hệ nuôi dưỡng cho đến thời điểm mở thừa kế hoặc giữa họ có quan hệ huyết thống trong phạm vi hai đời bàng hệ và bốn đời trực hệ.

Những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật được xếp vào ba hàng thừa kế dựa trên mức độ thân thiết, gần gũi với người để lại di sản. Và người thừa kế theo pháp luật chỉ có thể là cá nhân.

Cũng theo Điều 644 Bộ luật dân sự 2015, có những trường hợp dù không được chỉ định trong di chúc thì vẫn có thể được hưởng ít nhất một suất bằng 2/3 một suất thừa kế.

Dịch chuyển di sản

Việc dịch chuyển di sản thừa kế cũng là một trong những tiêu chí để Phân biệt thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc.

Trong thừa kế theo di chúc thì di sản được dịch chuyển theo ý chí của người để lại di sản; do đó di sản được dùng để phân chia cho tất cả những người thừa kế theo di chúc.

Còn thừa kế theo pháp luật thì di sản được dịch chuyển theo trình tự mà pháp luật đã quy định trước. Vì vậy, di sản chỉ được phân chia cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, nếu không có ai ở hàng thứ nhất nữa mới chia cho những người ở hàng thừa kế thứ hai, nếu không có ai ở hàng thừa kế thứ hai thì mới chia cho những người ở hàng thừa kế thứ ba.

Mức di sản được hưởng

Nếu như thừa kế theo di chúc có một nguyên tắc là tôn trọng tối đa ý chí của người lập di chúc nên mức di sản mà những người được hưởng theo di chúc phụ thuộc vào sự định đoạt, ý chí chủ quan của người để lại di sản; do đó mức hưởng của những người thừa kế có thể là khác nhau; có thể giống nhau thì những người thừa kế theo pháp luật luôn được hưởng một mức di sản bằng nhau.

Thừa kế thế vị

Trong trường hợp người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc thì phần di sản liên quan đến người thừa kế theo di chúc đó sẽ được phân chia theo pháp luật. Do đó, không có thừa kế thế vị đối với người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc.

Tuy nhiên, điều này rất khác đối với người kế theo pháp luật; theo quy định tại Điều 652 Bộ luật dân sự 2015 thì trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng  phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.

Trên đây là tư vấn của chúng tôi về sự phân biệt thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc để bạn đọc tham khảo. Mọi thắc mắc cần được hỗ trợ tư vấn hãy liên hệ cho chúng tôi theo số 19006557.