Quy định về phạm tội chưa đạt theo quy định hiện hành

Quy định về phạm tội chưa đạt theo quy định của BLHS

Phân tích về phạm tội chưa đạt theo quy định hiện hành

Điều luật mô tả phạm tội chưa đạt và quy định trách nhiệm hình sự đối với phạm tội chưa đạt. Theo đoạn thứ nhất của điều luật, phạm tội chưa đạt có ba dấu hiệu: 

Dấu hiệu thứ nhất: Người phạm tội “đã thực hiện tội phạm”. Đây là dấu hiệu phân biệt phạm tội chưa đạt với chuẩn bị phạm tội. “Đã thực hiện tội phạm” có nghĩa: Người phạm tội đã thực hiện hành vị khách quan được mô tả trong CTTP.

Ví dụ: Chủ thể tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác đã thực hiện hành vi gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (như đã đâm, đã chém, đã đấm v.v.) là hành vi được mô tả trong CTTP (Điều 134 BLHS).

Cũng được coi là “đã thực hiện tội phạm” nếu người phạm tội đã thực hiện hành vi “đi liền trước hành vi khách quan được mô tả trong CTTP. Đó là hành vi (xét về khách quan và chủ quan) thể hiện là sự bắt đầu của hành vi khách quan và kế tiếp ngay sau nó hành vi khách quan sẽ xảy ra.

Ví dụ: Hành vi dùng dao để đâm được coi là những hành vi “đi liền trước của hành vi đâm ở tội cố ý gây thương tích.

Hành vi này chưa phải là hành vi gây thương tích (hành vị đâm) nhưng là sự bắt đầu của hành vi gây thương tích cho người khác và ngay sau nó hành vi gây thương tích (hành vi đâm) sẽ xảy ra. Hành vi “đi liền trước” như vậy tuy thể hiện là sự chuẩn bị nhưng vì rất “gần” với hành vi khách quan, không tách ra được nên cũng được coi là hành vi thực hiện tội phạm. 

– Dấu hiệu thứ hai: Người phạm tội không thực hiện tội phạm được “đến cùng”. Đây là dấu hiệu phân biệt phạm tội chưa đạt với tội phạm hoàn thành.

Dấu hiệu đến cùng được quy định tại Điều 15 BLHS cần được hiểu là “đến cùng về mặt pháp lý mà không phải đến cùng theo ý muốn của người phạm tội.

Theo đó, “đến cùng chỉ có nghĩa, hành vi đã thực hiện đã thoả mãn hết các dấu hiệu của CTTP hay nói cách khác hành vi đã thực hiện phù hợp hoàn toàn với mô tả của luật. Khi đó, tội phạm được coi là tội phạm hoàn thành.

Đối với tội phạm có CTTP vật chất, tội phạm hoàn thành khi hậu quả thiệt hại đã xảy ra vì trong CTTP có dấu hiệu hậu quả thiệt hại. Đối với tội phạm có CTTP hình thức, tội phạm hoàn thành khi đã thực hiện hành vi mà không cần hậu quả thiệt hại xảy ra vì trong CTTP không có dấu hiệu hậu quả thiệt hại.

Khác với trường hợp tội phạm hoàn thành, phạm tội chưa đạt là trường hợp người phạm tội không thực hiện tội phạm được “đến cùng” – hành vi phạm tội chưa thoả mãn hết các dấu hiệu của CTTP. Theo đó có các trường hợp không thực hiện tội phạm được đến cùng  sau: 

– Chủ thể chưa thực hiện được hành vi khách quan được mô tả trong CTTP mà mới chỉ thực hiện được hành vi “đi liền trước” hành vi đó. Ví dụ: Chủ thể tội giết người mới giơ dao để đâm thì đã bị bắt giữ, 

– Chủ thể đã thực hiện hành vi khách quan được mô tả trong CTTP nhưng chưa thực hiện hết. Ví dụ: Chủ thể (tội hiếp dâm) mới thực hiện được hành vi dùng vũ lực (vật ngã nạn nhân) nhưng chưa thực hiện được hành vi giao cấu thì đã bị bắt giữ; 

– Chủ thể đã thực hiện được hành vi khách quan được mô tả trong CTTP nhưng chưa gây ra hậu quả thiệt hại được mô tả trong CTTP. Ví dụ: Chủ thể tội hủy hoại… tài sản đã đặt mìn hẹn giờ dưới gầm ô tô của người khác nhưng ngay sau đó chủ ô tô đã phát hiện và quả mìn đã bị vô hiệu hóa. 

Trong ba dạng có thể xảy ra nêu trên, dạng thứ ba chỉ có thể xảy ra ở các tội phạm có CTTP vật chất. 

Dấu hiệu thứ ba: Người phạm tội không thực hiện tội phạm được “đến cùng” là do nguyên nhân ngoài ý muốn của họ. Bản thân người phạm tội vẫn muốn tội phạm hoàn thành những tội phạm không hoàn thành là do: 

– Nạn nhân hoặc người bị hại đã chống lại được hoặc đã tránh được; 

– Người khác đã ngăn chặn được; 

– Có những trở ngại khác (như bắn nhưng đạn không nổ; thuốc độc dùng để đầu độc không đủ liều lượng…); 

Dấu hiệu thứ ba trên đây cho phép phân biệt phạm tội chưa đạt với trường hợp dừng lại do ý muốn chủ quan của người phạm tội được quy định tại Điều 16 BLHS. 

Các trường hợp phạm tội chưa đạt có thể thuộc hai trường hợp mà trong khoa học có tên gọi là phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.

Theo đó, phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành là trường hợp phạm tội chưa đạt, trong đó người phạm tội vì những nguyên nhân khách quan chưa thực hiện hết các hành vi cho là cần thiết để gây ra hậu quả thiệt hại được mô tả trong CTTP.

Ví dụ: A định giết B và đã đâm B. Nhưng mới đâm được một nhát vượt qua bả vai thì bị bắt giữ nên không thể đâm tiếp được như ý muốn. Kết quả B chỉ bị thương. Trong trường hợp này, người phạm tội biết hành vi của mình chưa thể gây ra hậu quả chết người mà mình mong muốn. Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành là trường hợp phạm tội chưa đạt, trong đó người phạm tội đã thực hiện được hết các hành vi cho là cần thiết để gây ra hậu quả thiệt hại được mô tả trong CTTP nhưng do nguyên nhân ngoài ý muốn, hậu quả đó vẫn không xảy ra.

Ví dụ: A định giết B và đã chém B nhiều nhát, A tin chắc B chết nên không chém nữa. Nhưng B đã không chết do được phát hiện và cấp cứu kịp thời. Trong trường hợp này, người phạm tội tin là hành vi của mình đã gây ra hậu quả chết người mà mình mong muốn. Việc phân biệt hai loại phạm tội chưa đạt này có ý nghĩa khi áp dụng Điều 16 BLHS.

Ngoài cách phân loại tội phạm chưa đạt trên, theo loại nguyên nhân làm cho tội phạm chưa đạt còn có thể phân loại tội phạm chưa đạt thành tội phạm chưa đạt vô hiệu và tội phạm chưa đạt khác.

Trong đó, tội phạm chưa đạt vô hiệu là trường hợp chưa đạt mà nguyên nhân của chưa đạt liên quan đến phương tiện phạm tội hoặc đối tượng tác động của tội phạm, còn tội phạm chưa đạt khác là trường hợp chưa đạt vì các nguyên nhân không liên quan đến phương tiện phạm tội và đối tượng tác động của tội phạm.

Trường hợp bắn người khác để giết họ nhưng đạn không nổ do bị hỏng là ví dụ về trường hợp phạm tội giết người chưa đạt (vô hiệu vì nhầm phương tiện phạm tội) (Điều 123 BLHS). Trường hợp mua chất ma túy để bán kiếm lời nhưng mua phải ma túy giả là ví dụ về trường hợp phạm tội mua bán trái phép chất ma túy chưa đạt (vô hiệu vì nhầm đối tượng tác động của tội phạm) (Điều 251 BLHS).

Trong cả hai ví dụ này, tội phạm đều không được thực hiện “đến cùng” hay nói cách khác đều chưa hoàn thành, đều chưa gây thiệt hại cho xã hội mà nguyên nhân là do nhầm phương tiện, nhầm đối tượng tác động.

Trong khi người phạm tội tin và mong muốn đạn sẽ nổ và gây chết người; tin và mong muốn thứ mình mua để bán lại kiếm lời là chất ma túy nhưng thực tế đạn không nổ; thứ đã mua không phải là chất ma túy. 

Đoạn thứ hai của điều luật xác định phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự mà không có sự giới hạn như ở chuẩn bị phạm tội vì đây là trường hợp người phạm tội đã có hành vi trực tiếp xâm hại khách thể của tội phạm định thực hiện, đã trực tiếp đe dọa gây ra hậu quả thiệt hại cho xã hội.

Khoản 2 không xác định mức độ phải chịu trách nhiệm hình sự của phạm tội chưa đạt so với tội phạm hoàn thành nhưng có thể hiểu, trường hợp phạm tội chưa đạt có mức độ phải chịu trách nhiệm hình sự thấp hơn trường hợp tội phạm hoàn thành có các tình tiết khác tương đương vì có mức độ của tính nguy hiểm thấp hơn. Điều này được thể hiện rõ ràng và cụ thể tại Điều 57 BLHS. 

Các loại phạm tội chưa đạt

Phạm tội chưa đạt có 2 loại là phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.

– Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành (chưa đạt về hậu quả, chưa hoàn thành về hành vi): Người phạm tội vì những nguyên nhân khách quan mà chưa thực hiện hết các hành vi cho là cần thiết để gây ra hậu quả của tội phạm, do đó, hậu quả của tội phạm đã không xảy ra.

– Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành: Người phạm tội đã thực hiện được hết những hành vi cho là cần thiết để gây ra hậu quả, nhưng hậu quả đã không xảy ra do nguyên nhân ngoài ý muốn.

Phân biệt phạm tội chưa đạt với tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội

Giống nhau: Hành vi đều có kết quả chung là hậu quả của việc phạm tội không xảy ra.

Khác nhau: