Tội hiếp dâm theo Điều 141 Bộ luật Hình sự

Trong thời gian qua các tội phạm liên quan đến tình dục đặc biệt là tội hiếp dâm đang được coi là một vấn đề nóng đang có xu hướng gia tăng và được dư luận xã hội rất quan tâm.

Do đó việc nghiên cứu các quy định của pháp luật về tội này là rất cần thiết để đưa ra những hướng xử lý phù hợp nhằm đảm bảo xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm này.

Khái niệm tội hiếp dâm theo quy định của Bộ luật hình sự

Tội hiếp dâm là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc dùng thủ đoạn khác để giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của họ.

Theo quy định tại Điều 141 – Bộ luật hình sự quy định về Tội hiếp dâm như sau:

Tư vấn tội hiếp dâm theo quy định của Bộ luật hình sự

Thứ nhất: Các yếu tố cấu thành tội hiếp dâm

Mặt khách quan: Mặt khách quan của tội này được thể hiện qua một trong các hành vi sau đây:

+ Có hành vi dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực (xem giải thích tương tự ở tội giết người và tội đe doạ giết người). Việc sử dụng vũ lực hoặc đe doạ dùng vũ lực là nhằm uy hiếp vô hiệu hoá khả năng kháng cự của nạn nhân (tức làm tê liệt sự kháng cự của nạn nhân) để giao cấu với họ nhưng không được sự chấp thuận của họ (tức trái với ý muôn của họ).

Ví dụ: Người phạm tội dùng vũ lực trói, bịt miệng nạn nhân làm nạn nhân không thể kháng cự được để giao cấu với nạn nhân.

+ Có hành vi lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác để giao cấu với nạn nhân trái với ý muốn của họ.

Lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân được hiểu là tình trạng nạn nhân có những nhược điểm về thể chất hoặc tinh thần (như bị què, cụt chân, bị tâm thần…) không có khả năng kháng cự lại việc giao cấu của người phạm tội. Trong trường hợp này người phạm tội không nhất thiết phải sử dụng vũ lực đe dọa hoặc dùng vũ lực vẫn có thể giao cấu được với nạn nhân (nhưng trái với ý muốn của nạn nhân).

+ Có hành vi dùng thủ đoạn khác để giao cấu với nạn nhân. Được hiểu là các thủ đoạn (ngoài các hành vi nêu ở trên) của chính người phạm tội thực hiện làm cho nạn nhân không biết hoặc rơi vào tình trạng không có khả năng nhận thức tạm thời như cho nạn nhân uống thuốc mê, thuốc kích dục, cho uống rượu say… để giao cấu với nạn nhân mà không được sự đồng ý của họ.

Một số lưu ý:

–  Người bị hại phải là người từ đủ mười sáu tuổi trở lên. Trường hợp người bị hại dưới 16 tuổi thì không cấu thành tội này mà cấu thành tội hiếp dâm trẻ em.

–  Trường hợp hiếp dâm mà kèm theo việc giết nạn nhân hoặc gây thương tích cho nạn nhân với mức độ thương tích nhất định thì người phạm tội còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người hoặc tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác.

–  Giao cấu là “giao tiếp bộ phận sinh dục ngoài của giống đực với bộ phận sinh dục của giống cái ở động vật” (Theo từ điển Tiếng Việt của Trung tâm từ điển ngôn ngữ xuất bản năm 1992).

–  Mọi trường hợp giao cấu với trẻ em dưới 13 tuổi đều bị coi là hành vi hiếp dâm (tội hiếp dâm trẻ em quy định ở Điều 142 Bộ luật Hình sự).

–  Người phạm tội thuộc trường hợp quy định ở khoản 1 Điều 111 Bộ luật Hình sự chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu người bị hại có yêu cầu khởi tố hình sự. Nếu trước ngày mở phiên toà sơ thẩm, người bị hại rút đơn yêu cầu thì vụ án phải được đình chỉ.

Khách thể:

Hành vi phạm tội nêu trên xâm phạm đến nhân phẩm, danh dự của nạn nhân, xâm phạm đến sức khoẻ (gồm sức khoẻ về thể chất và sức khoẻ về tinh thần), gián tiếp xâm phạm tính mạng của nạn nhân (làm nạn nhân chết hoặc tự sát).

Mặt chủ quan:

Người phạm tội thực hiện tội phạm với lỗi cố ý.

Chủ thể:

Chủ thể của tội này là bất kỳ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ hai: Khung hình phạt tội hiếp dâm

Mức hình phạt của tội này được chia thành bốn khung, cụ thể như sau:

+ Khung một (khoản 1)

Có mức phạt tù từ hai năm đến bảy năm. Được áp dụng đối vối trường hợp phạm tội có đủ dấu hiệu cấu thành cơ bản của tội này nêu ở mặt khách quan.

+ Khung hai (khoản 2)

Có mức phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm. Được áp dụng đối với một trong các trường hợp phạm tội sau đây:

–  Có tổ chức;

–  Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh (như thầy giáo đối với học sinh, thầy thuốc đối với bệnh nhân).

–  Nhiều người hiếp một người (nếu không thuộc trường hợp có tổ chức). Được hiểu là trường hợp có từ hai người trở lên hiếp dâm một người. Cũng được coi là nhiều người hiếp dâm một người trong trường hợp có hai người trở lên bàn bạc với nhau là tất cả sẽ thay phiên nhau hiếp dâm một người, nhưng quá trình thực hiện tội phạm thì chỉ có một hoặc một số người đã thực hiện hành vi hiếp dâm (đây là dạng trường hợp đồng phạm giản đơn).

–  Phạm tội nhiều lần. Được hiểu là trường hợp có từ hai lần phạm tội trở lên mà mỗi lần phạm tội này có đầy đủ các yếu tố cấu thành tội hiếp dâm. Đồng thời trong các lần phạm tội đó chưa có lần nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự và còn trong thời hạn truy cứu trách nhiệm hình sự.

–  Đối với nhiều người (tức từ hai người bị hại trở lên).

–  Có tính chất loạn luân (nghĩa là hiếp dâm đối với người cùng dòng máu về trực hệ hoặc người có quan hệ ruột thịt như anh, chị, em cùng cha, mẹ, với anh, chị,- em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha).

–  Làm nạn nhân có thai (phải có giám định của cơ quan y tế chuyên môn).

–  Gây tổn hại cho sức khoẻ của nạn nhân mà tỷ lệ thương tật từ 31% đến 60%.

–  Tái phạm nguy hiểm (xem giải thích tương tự ở tội giết người).

+ Khung ba (khoản 3)

Có mức phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân. Được áp dụng đối với một trong các trường hợp phạm tội sau:

–  Gầy tổn hại cho sức khoẻ của nạn nhân mà tỷ lệ thương tật từ 61% trở lên.

–  Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội.

–  Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

+ Khung bốn (khoản 4)

Có mức phạt tù từ năm năm đến mười năm. Được áp dụng trong trường hợp hiếp dâm đối với người chưa thành niên từ đủ mười sáu tuổi đến dưới mười tám tuổi.

+ Khung năm (khoản 5)

Ngoài ra người phạm tội còn được áo dụng hình thức xử phạt bổ sung là có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Phân biệt tội hiếp dâm và tội cưỡng dâm

Tội hiếp dâm có đơn bãi nại có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Theo quy định tại Điều 155 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2021 như sau:

– Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 của Bộ Luật hình sự khi có yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc đã chết.

– Trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu thì vụ án phải được đình chỉ, trừ trường hợp có căn cứ xác định người đã yêu cầu rút yêu cầu khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tuy người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án vẫn tiếp tục tiến hành tố tụng đối với vụ án.

– Bị hại hoặc người đại diện của bị hại đã rút yêu cầu khởi tố thì không có quyền yêu cầu lại, trừ trường hợp rút yêu cầu do bị ép buộc, cưỡng bức.

Như vậy, nếu tội hiếp dâm mà có đơn bãi nại từ bị hại thì vụ án sẽ bị đình chỉ. Tuy nhiên, nếu có căn cứ xác định bị hại rút đơn yêu cầu khởi tố mà trái ý muốn, bị cưỡng ép thì cơ quan chức năng vẫn tiếp tục tiến hành tố tụng.