Mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể ngành

Quy định về Mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể ngành

Điều 84 Bộ luật lao động quy định về Mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể ngành hoặc thỏa ước lao động tập thể có nhiều doanh nghiệp như sau:

Bình luận về Mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể ngành

Mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể ngành hoặc thỏa ước lao động tập thể có nhiều doanh nghiệp là một trong những quy định mới của BLLĐ năm 2019 nhằm thể chế hóa yêu cầu về thúc đẩy thương lượng tập thể theo tinh thần Công ước số 98 về áp dụng những nguyên tắc của quyền tổ chức và thương lượng tập thể của ILO mà Quốc hội Việt Nam thông qua Nghị quyết gia nhập năm 2019. 

Kinh nghiệm ở một số nước, nhất là ở những nước có quan hệ lao động phát triển, khi một thỏa ước nhiều doanh nghiệp cùng tham gia mà đối tượng áp dụng là người lao động, người sử dụng lao động chiếm tỷ lệ đa số nhất định trong phạm vi một ngành hoặc khu vực và xét thấy cần thiết phải tiếp tục mở rộng phạm vi đối tượng áp dụng đến phần còn lại để thúc đẩy việc phát triển quan hệ lao động trong cùng một ngành, nghề hoặc vùng/khu vực nào đó thì pháp luật thường có cơ chế cho phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định mở rộng phạm vi áp dụng của thỏa ước.

Quyết định này mang tính chất áp đặt của cấp có thẩm quyền dựa trên cơ sở đề nghị của một hoặc những bên liên quan, gắn với một số yêu cầu, điều kiện nhất định, tùy theo điều kiện cụ thể của mỗi nước. 

Với tinh thần trên, Điều 84 BLLĐ năm 2019 quy định việc mở rộng thỏa ước gồm 05 nhóm nội dung cơ bản, gồm: 

(i) Điều kiện thỏa ước được mở rộng: khi thỏa ước có phạm vi áp dụng chiếm trên 75% người lao động hoặc trên 75% doanh nghiệp cùng ngành, nghề, lĩnh vực trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao. 

(ii) Phạm vi mở rộng: doanh nghiệp cùng ngành, nghề, lĩnh vực trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao đang áp dụng thỏa ước đó. 

V (ii) Chủ thể đề nghị mở rộng: người sử dụng lao động hoặc tổ chức đại diện của người lao động. 

(iv) Nội dung mở rộng: một phần hoặc toàn bộ thỏa ước. (v) Cấp quyết định mở rộng: Cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 

Một số nội dung của điều luật này còn chưa rõ và đã giao Chính phủ quy định chi tiết. Tuy nhiên, có 12 vấn đề có thể xem xét như sau: 

Về chủ thể đề nghị mở rộng, luật chỉ quy định “người sử dụng lao động hoặc tổ chức đại diện của người lao động tại đó”. “Tại đó” ở đây có nhiều cách hiểu, có thể là tại khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao hoặc cũng có thể là tại doanh nghiệp tham gia ký kết hoặc doanh nghiệp đang áp dụng thỏa ước lao động tập thể ngành, thỏa ước lao động tập thể có nhiều doanh nghiệp. Căn cứ vào đối tượng tham gia ký kết thỏa ước và đối tượng đại diện cho người lao động tại khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao đang áp dụng thỏa ước lao động tập thể, có thể xác định chủ thể đề nghị mở rộng thỏa ước gồm 04 nhóm:

(i) Đối với thỏa ước lao động tập thể ngành, chủ thể là tổ chức công đoàn ngành, tổ chức đại diện người sử dụng lao động cấp ngành tham gia ký kết thỏa ước;

(ii) Đối với thỏa ước lao động tập thể có nhiều doanh nghiệp, chủ thể là người sử dụng lao động hoặc tổ chức đại diện người lao động tham gia ký kết thỏa ước;

(iii) Tổ chức công đoàn đại diện của 75% số người lao động trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao đang áp dụng thỏa ước;

(iv) Tổ chức đại diện người sử dụng lao động đại diện của 75% số doanh nghiệp cùng ngành, nghề, lĩnh vực trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao đang áp dụng thỏa ước lao động tập thể. 

Về thẩm quyền quyết định, luật chỉ quy định “cơ quan nhà nước có thẩm quyền”, vậy đó là cơ quan nào. Theo khoản 1 Điều 76 thì cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là nơi tiếp nhận các thỏa ước lao động tập thể, có trách nhiệm theo dõi, quản lý về thương lượng tập thể, ký kết thỏa ước lao động tập thể trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là cơ quan quản lý nhà nước về lao động trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (khoản 4 Điều 213), đồng thời là Cơ quan quản lý chung về khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao.

Theo đó, để bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước tại địa phương, gắn với vai trò chủ đạo, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh, thành phố phối hợp với nhau trong công tác rà soát, kiểm tra điều kiện đề nghị mở rộng phạm vi áp dụng thỏa ước lao động tập thể, lập phương án mở rộng phạm vi áp dụng và tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động của việc mở rộng phạm vi áp dụng thỏa ước thì có thể giao thẩm quyền này cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. 

Về trình tự, thủ tục mở rộng, đây là nội dung quan trọng. Mặc dù pháp luật giao cho cấp có thẩm quyền quyết định mang tính áp đặt song không phải vì thế mà không cần các căn cứ phù hợp cho việc ban hành quyết định.

Trong trình tự này, việc tổ chức lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động của việc mở rộng phạm vi áp dụng thỏa ước là rất cần thiết, nó quyết định tính khả thi hay không của việc ra quyết định đó, tránh tạo ra sự can thiệp quá mức của Nhà nước gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh bình thường của doanh nghiệp. 

Tóm lại, quy định trình tự, thủ tục và thẩm quyền quyết định mở rộng phạm vi áp dụng thỏa ước lao động tập thể sẽ được Chính phủ quy định chi tiết, giúp tạo sự thống nhất, hợp lý.