Điều kiện tha tù trước thời hạn là gì?

Quy định của BLHS về tha tù trước thời hạn có điều kiện

Phân tích về tha tù trước thời hạn có điều kiện

Điều luật quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp miễn chấp hành phần hình phạt tù chưa được chấp hành có điều kiện.

Người được hưởng biện pháp này không phải tiếp tục chấp hành phần hình phạt tù chưa được chấp hành nhưng phải tuân thủ các quy định đối với họ trong thời gian nhất định (thời gian thử thách).

Nếu trong thời gian thử thách, người bị kết án không vi phạm các quy định này thì họ được miễn việc chấp hành phần hình phạt tù chưa được chấp hành. Đây là biện pháp mới được quy định trong BLHS năm 2015 nhằm tạo thêm cơ hội để người bị kết án phạt tù tự giáo dục, cải tạo, giảm thiểu thời gian phải cách ly khỏi xã hội.

Về bản chất, biện pháp này có điểm giống với án treo. Sự khác nhau chủ yếu là ở thời điểm áp dụng. Án treo được áp dụng đối với người bị tuyên hình phạt tù không quá 03 năm còn tha tù trước thời hạn có điều kiện áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù. 

Khoản 1 của điều luật quy định về đối tượng và điều kiện cho phép người đang chấp hành án phạt tù được hưởng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện (dưới đây được gọi tắt là “tha tù trước thời hạn”). 

Theo khoản 1, những đối tượng sau đây có thể được tha tù trước thời hạn: 

– Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù; 

– Người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng. Cũng theo khoản 1, những đối tượng trên có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây: 

– Là người phạm tội lần đầu;

– Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt; 

– Có nơi cư trú rõ ràng; 

– Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí; 

– Đã chấp hành được ít nhất là 1/2 mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn. 

Thời hạn này được giảm bớt đối với người bị kết án là người có công với cách mạng, thân nhân của người có công với cách mạng, người đủ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi.

Cụ thể: Đối với những người này chỉ đòi hỏi đã chấp hành được ít nhất là 1/3 mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 12 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn. 

– Không thuộc một trong các trường hợp phạm tội quy định tại khoản 2 của điều luật. 

Khoản 2 của điều luật quy định các trường hợp không được áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn. Đó là các trường hợp sau: 

– Người bị kết án: 

+ Về một trong các tội quy định tại Chương XIII “Các tội xâm phạm an ninh quốc gia”; 

+ Về một trong các tội quy định tại Chương XXVI “Các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh”; 

+ Về Điều 299 “Tội khủng bố”; 

+10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương XIV“Các tội xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con người” do cố ý hoặc 07 năm tù trở lên đối với một trong các tội quy định tại Điều 168 “Tội cướp tài sản”.

Điều 169 “Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản”, Điều 248 “Tội sản xuất trái phép chất ma túy”, Điều 251 “Tội mua bán trái phép chất ma túy” và Điều 252 “Tội chiếm đoạt chất ma tuý”. 

– Người bị kết án tử hình được ân giảm hoặc không bị thi hành án tử hình thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 40 BLHS. 

Khoản 3 của điều luật quy định về thủ tục cho hưởng biện pháp tha tù trước thời hạn và nghĩa vụ phải chấp hành của người được hưởng biện pháp này.

Theo đó, Tòa án quyết định áp dụng biện pháp này theo đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền. Cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền ở đây có thể là trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, cơ quan thi hành án hình sự công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu.

Khi quyết định tha tù trước thời hạn, Tòa án ấn định thời gian thử thách bằng thời gian còn lại của hình phạt tù chưa chấp hành và buộc người bị kết án phải thực hiện các nghĩa vụ nhất định. Điều luật không quy định các nghĩa vụ này và cũng chưa có văn bản hướng dẫn.

Khoản 4 của điều luật quy định trường hợp người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành. 

Để được miễn chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa được chấp hành, người được hưởng biện pháp tha tù trước thời hạn phải tự giác giáo dục, cải tạo, phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thử thách và đặc biệt không phạm tội mới trong thời gian thử thách.

Chỉ khi thỏa mãn các ràng buộc này thì việc cho miễn chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa được chấp hành mới có ý nghĩa và biện pháp này mới đạt được mục đích đặt ra.

Theo đó, điều luật quy định 02 trường hợp mà người được tha tù trước thời hạn có thể phải hoặc phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành. Cụ thể: 

– Trong thời gian thử thách, người được tha tù trước thời hạn cố ý vi phạm nghĩa vụ 02 lần trở lên hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính 02 lần trở lên, thì Tòa án có thể hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn và buộc họ phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành; 

– Trong thời gian thử thách, người được tha tù trước thời hạn phạm tội mới thì Tòa án quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt của bản án mới đồng thời phải tổng hợp với phần hình phạt tù chưa chấp hành của bản trước (theo quy định của Điều 56 BLHS). 

Khoản 5 của điều luật quy định việc rút ngắn thời gian thử thách. Theo đó, thời gian thử thách được ấn định đối với người được tha tù trước thời hạn có thể được Tòa án rút ngắn khi họ có đủ các điều kiện sau: 

– Đã chấp hành được ít nhất là 1/2 thời gian thử thách; và

– Có nhiều tiến bộ. 

Cơ quan có quyền đề nghị rút ngắn thời gian thử thách là cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền và theo đề nghị của cơ quan này Tòa án có thể quyết định rút ngắn thời gian thử thách. 

Điều luật không quy định cụ thể về số lần cũng như thời gian rút ngắn tối đa và cũng chưa có hướng dẫn. Tuy nhiên, khi áp dụng khoản này có thể tham khảo hướng dẫn về án treo.