Điều kiện để được áp dụng cải tạo không giam giữ là gì?

Quy định của BLHS về cải tạo không giam giữ

Phân tích về cải tạo không giam giữ theo quy định hiện hành

Điều luật quy định điều kiện áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

Cải tạo không giam giữ là hình phạt chính không buộc người bị áp dụng hình phạt này phải cách ly khỏi xã hội để tự cải tạo, giáo dục dưới sự theo dõi, giám sát của cha mẹ hoặc người đại diện.

So với BLHS 1999, BLHS năm 2015 quy định theo hướng mở rộng hơn phạm vi người dưới 18 tuổi phạm tội có thể được áp dụng hình phạt này. 

Khoản 1 của điều luật quy định điều kiện áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ theo hai độ tuổi: 

– Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, hình phạt này có thể được áp dụng trong 03 trường hợp: 

+ Tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng, có thể là tội cố ý hoặc tội vô ý; 

+ Tội phạm đã thực hiện là tội phạm nghiêm trọng, có thể là tội cố ý hoặc tội vô ý; và

+ Tội phạm đã thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng nhưng phải là tội vô ý. 

– Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội, hình phạt cải tạo có thể được áp dụng cho trường hợp tội phạm được thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng.

Theo khoản 2 Điều 12, các tội phạm mà người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự đều là tội cố ý. Do vậy, tội phạm rất nghiêm trọng được nói ở đây đương nhiên được hiểu là tội phạm cố ý. 

Khoản 1 của điều luật mới chỉ xác định các trường hợp có thể áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ. Để được áp dụng hình phạt này, người dưới 18 tuổi phạm tội còn phải thỏa mãn điều kiện về khả năng tự giáo dục của mình cũng như điều kiện có việc làm ổn định hoặc có chỗ ở rõ ràng.

Điều kiện có việc làm hoặc có chỗ ở rõ ràng là điều kiện cần thiết để đảm bảo việc giám sát của cơ quan, tổ chức hoặc chính quyền địa phương có cơ sở và hiệu quả. Trên thực tế, ngoài trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương, gia đình người phạm tội có vai trò lớn trong việc giáo dục, quản lý, giám sát người bị phạt cải tạo không giam giữ.

Do đó, gia đình có nghĩa vụ cùng cơ quan, tổ chức xã hội, chính quyền địa phương giám sát, giáo dục người bị kết án. Chỉ khi sự kết hợp này được thực hiện có hiệu quả thì tác dụng giáo dục, ngăn ngừa của hình phạt mới được đảm bảo. 

Người dưới 18 tuổi phạm tội bị phạt cải tạo không giam giữ phải thực hiện các nghĩa vụ của mình.

Họ phải chấp hành pháp luật của Nhà nước và các quy định của chính quyền địa phương, tuân thủ các quy định của cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ giám sát và giáo dục. Họ phải tham gia lao động, học tập và sửa chữa những lỗi lầm của họ trước đây. 

Khoản 2 của điều luật quy định: Người dưới 18 tuổi phạm tội không bị khấu trừ thu nhập khi tham gia lao động. Trên thực tế, việc người dưới 18 tuổi tham gia lao động để tăng thêm thu nhập không nhiều, mức thu nhập cũng không cao nên việc Nhà nước không tước một phần thu nhập của họ khi tham gia lao động là nhằm động viên, tạo điều kiện để người dưới 18 tuổi tham gia lao động, rèn luyện để thấy được giá trị của lao động. 

Về thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, khoản 2 của điều luật quy định thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội thấp hơn so với người phạm tội đã đủ 18 tuổi.

Cụ thể, thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội không được vượt quá một phần hai thời hạn mà khung hình phạt của điều luật được áp dụng đã quy định.

Ví dụ: Nếu người dưới 18 tuổi phạm tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng theo khoản 1 Điều 126 BLHS và bị xử phạt cải tạo không giam giữ thì mức xử phạt chỉ có thể là 01 năm cải tạo không giam giữ mặc dù khoản này quy định có thể xử phạt đến 02 năm cải tạo không giam giữ.