Vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý của công dân

Nhà nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền, mọi công dân đều sống và tuân theo pháp luật. Pháp luật là công cụ để Nhà nước quản lý trật tự xã hội. Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Điều này được thể hiện ở việc công dân được Nhà nước dùng pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình (tương ứng với quyền lợi) đồng thời cũng phải chịu trách nhiệm tương ứng nếu có hành vi vi phạm pháp luật.

Vậy vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý của công dân được quy định như thế nào. Mời quý độc giả hãy theo dõi nội dung bài viết sau đây của chúng tôi.

Thế nào là hành vi vi phạm pháp luật?

Một hành vi được xác định là vi phạm pháp luật khi đó là hành vi trái với quy định pháp luật đặt ra do chủ thể có đủ năng lực hành vi thực hiện, có lỗi và đe dọa hoặc gây ra hậu quả nguy hiểm đối với quan hệ xã hội được pháp luật bảo hộ.

Như vậy để xác định một hành vi có phải là vi phạm pháp luật hay không, ta cần xem xét bốn yếu tố sau:

Thứ nhất: Hành vi đó phải là hành vi trái pháp luật

Điều này được xác định một cách đơn giản thông qua hành vi không thực hiện, hoặc thực hiện ngược lại với quy định mà pháp luật đặt ra yêu cầu cá nhân, tổ chức phải tuân theo. Ví dụ: Vượt đèn đỏ.

Thứ hai: Hành vi này phải do người có đủ năng lực hành vi thực hiện

Tùy thuộc vào đối tượng điều chỉnh của từng văn bản pháp luật chuyên ngành mà một chủ thể được xác định là có đủ năng lực hành vi sẽ khác nhau. Tuy nhiên về cơ bản, chủ thể đó phải đáp ứng đủ điều kiện về độ tuổi, khả năng nhận thức và làm chủ hành vi của mình.

Một cá nhân gặp khó khăn trong nhận thức làm chủ hành vi của bản thân, ví dụ như mắc bệnh về thần kinh thì khi thực hiện hành vi trái pháp luật cũng không thể coi người đó đã vi phạm pháp luật được.

Căn cứ để xác định một người không đủ năng lực hành vi có thể dựa theo giám định thần kinh của cơ sở y tế, quyết định của Tòa án tuyên bố một cá nhân mất năng lực hành vi dân sự, hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Thứ ba: Phải có yếu tố lỗi

Lỗi được coi là khả năng nhận thức được tính chất nguy hiểm của hành vi cũng như hậu quả nguy hiểm có thể xảy ra do thực hiện hành vi đó của người thực hiện hành vi trái pháp luật.

Căn cứ vào ý thức chủ quan của người thực hiện hành vi, lỗi được phân thành lỗi cố ý và lỗi vô ý. Người thực hiện hành vi do lỗi cố ý sẽ bị áp dụng biện pháp xử phạt nặng hơn so với thực hiện hành vi bởi lỗi vô ý.

Thứ tư: Hành vi có nguy cơ hoặc gây ra hậu quả nghiêm trọng, xâm phạm đến quan hệ xã hội được pháp luật bảo hộ

Nội dung này đã giải thích về thế nào là vi phạm pháp luật vậy vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý của công dân thế nào, hãy theo dõi nội dung tiếp theo sau đây.

Trách nhiệm pháp lý đối với công dân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật

Nhà nước dùng pháp luật là một trong các công cụ để điều chỉnh quan hệ xã hội, đảm bảo an ninh trật tự xã hội. Công dân được nhà nước bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp, do đó cũng có nghĩa vụ tuân thủ quy định pháp luật.

Nếu vi phạm pháp luật sẽ phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý tương ứng với mức độ vi phạm của mình.

Vậy trách nhiệm pháp lý là gì?

Trách nhiệm pháp lý là trách nhiệm mà công dân phải thực hiện theo quy định của pháp luật đặt ra. Đó có thể là một mệnh lệnh từ cơ quan quản lý nhà nước buộc công dân phải thi hành. Đó cũng có thể là việc công dân phải chấp hành các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước do trước đó họ đã vi phạm pháp luật hoặc có thiệt hại xảy ra do những nguyên nhân khác.

Hiện nay, pháp luật Việt Nam đặt ra trách nhiệm dân sự, trách nhiệm hành chính, trách nhiệm hình sự đối với công dân.

Trách nhiệm dân sự được đặt ra khi một cá nhân gây ra hậu quả do hành vi vi phạm pháp luật dân sự. Công dân phải thực hiện trách nhiệm dân sự thông qua nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho hậu quả từ hành vi vi phạm gây ra.

Trách nhiệm hình sự là hậu quả pháp lý bất lợi là cá nhân thực hiện tội phạm phải gánh chịu do phạm tội được quy định trong Bộ luật hình sự.

Trách nhiệm hành chính là hậu quả pháp lý mà cá nhân, tổ chức phải gánh chịu khi thực hiện hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và có cơ sở để xử phạt vi phạm  hành chính theo quy định của pháp luật.

Như vậy căn cứ vào mức độ, tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm, quan hệ xã hội bị xâm phạm mà pháp luật đã đề ra các chế tài xử lý khác nhau đối với từng trường hợp, lĩnh vực cụ thể.

Bất cứ cá nhân, tổ chức nào có hành vi vi phạm pháp luật đều phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý tương ứng với mức độ, tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm, hậu quả do hành vi vi phạm gây ra. Vì vậy, mỗi cá nhân, tổ chức hãy sống và thực hiện theo quy định của pháp luật. Đó là biểu hiện của những công dân gương mẫu, văn minh, vì một mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. 

Phân loại trách nhiệm pháp lý

Dựa vào tính chất của trách nhiệm pháp lý có thể chia thành các loại sau:

Trách nhiệm hình sự

Trách nhiệm hình sự là hậu quả pháp lý của việc thực hiện tội phạm mà cá nhân, pháp nhân phải gánh chịu trước nhà nước về hành vi phạm tội của mình và được thực hiện bằng các hình phạt và các biện pháp cưỡng chế hình sự theo quy định của pháp luật.

Trách nhiệm hành chính

Trách nhiệm hành chính là một dạng trách nhiệm pháp lý vì vậy, cũng giống như các dạng trách nhiệm pháp lý khác trách nhiệm hành chính là hậu quả pháp lý bất lợi mà Nhà nước buộc tổ chức cá nhân phải gánh chịu khi các chủ thể đó vi phạm pháp luật.

Trách nhiệm dân sự

Trách nhiệm dân sự là trách nhiệm pháp lý áp dụng khi có hành vi vi phạm về nghĩa vụ dân sự trong các quan hệ dân sự, trách nhiệm dân sự có những đặc điểm sau đây (i) trách nhiệm dân sự là hậu quả pháp lý được áp dụng khi có hành vi vi phạm pháp luật, áp dụng đối với cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật dân sự (ii) chủ thể chịu trách nhiệm dân sự chính là chủ thể của quan hệ dân sự.

Trách nhiệm kỷ luật

Là trách nhiệm của một chủ thể (cá nhân hoặc tập thể) đã vi phạm kỷ luật lao động được đề ra trong nội bộ cơ quan, tổ chức và phải chịu một hình thức kỷ luật nhất định theo quy định của pháp luật.

Mong rằng qua nội dung trên quý độc giả đã hiểu được rõ hơn về vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý của công dân.