Hình thức giao dịch dân sự như thế nào?

Hình thức giao dịch dân sự là gì?

Hình thức giao dịch dân sự là một trong những điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực theo quy định tại khoản 2 Điều 117 Bộ luật dân sự, giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vị cụ thể.

Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.

Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó. 

Tư vấn Hình thức giao dịch dân sự theo Bộ luật dân sự

Hình thức của giao dịch rất đa dạng và được thể hiện dưới những hình thức khách quan.

– Hình thức của giao dịch phổ biến và linh hoạt là giao dịch thể hiện bằng lời nói. Hình thức giao dịch này thường được sử dụng trong những giao dịch có đối tượng là vật phẩm tiêu dùng, lương thực, thực phẩm… tại các thị trường như cửa hàng bán lẻ, chợ, trung tâm buôn bán… các bên thỏa thuận về đối tượng, giá cả, phương thức thanh toán… và sau khi thỏa thuận xong thì giao dịch được xác lập. Hình thức bằng lời nói còn thể hiện trong việc lập di chúc miệng.

Tuy nhiên, di chúc miệng theo quy định của pháp luật phải có ít nhất hai người đã thành niên làm chứng và ghi ý nguyện cuối cùng của người di chúc miệng một cách trung thực. Hình thức giao dịch bằng lời nói trong trường hợp này là xét về phía người di chúc không bằng văn bản (không viết di chúc).

– Giao dịch thể hiện bằng văn bản, hình thức giao dịch này thể hiện dưới hai mức độ là giao dịch bằng văn bản không có công chứng, chứng thực và giao dịch bằng văn bản có công chứng, chứng thực.

Giao dịch bằng văn bản thông thường là giao dịch liên quan đến đối tượng mà pháp luật không quy định đăng ký quyền sở hữu hoặc đăng ký quyền sử dụng hoặc hình thức giao dịch này thường được sử dụng trong các hợp đồng thuê, mượn động sản, vay tài sản giữa cá nhân với cá nhân thì giao dịch này được xác lập vào thời điểm bên sau cùng của giao dịch ký vào văn bản.

Hình thức giao dịch bằng văn bản như di chúc viết của cá nhân tự nguyện lập ra, mà không có công chứng chứng nhận hoặc ủy ban nhân dân chứng thực.

– Giao dịch được thể hiện bằng hành vi cụ thể là giao dịch thông qua bán hàng tự động, tháp bán các hàng hóa như văn hóa phẩm, báo chí, vé tham gia vận chuyển hành khách, hàng hóa, nước uống… mà giá cả đã được xác định, người mua hàng chỉ cần tuân thủ những thao tác nhất định trong việc trả tiền theo yêu cầu đã được thông báo trên tháp bán hàng là đáp ứng được mục đích mua hàng của mình.

Phương thức bán hàng này chủ yếu được thực hiện tại các tụ điểm dân cư, bến xe, bến tàu, sân bay, hè phố… mà các nước phương tây hay áp dụng, cách bán hàng này không cần lời nói, không cần văn bản… mà chỉ cần đáp ứng những yêu cầu được ghi trên tháp bán hàng thì giao dịch được thực hiện.

– Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.

Việc áp dụng các phương tiện điện tử là biện pháp kỹ thuật máy tính thực hiện truyền thông tin. Những điều khoản của giao dịch về đối tượng, giá cả, thời hạn của giao dịch, phương thức thanh toán và các thỏa thuận khác (nếu có) được bảo đảm như các dữ liệu thông tin được chuyển dịch đến chủ thể của giao dịch và đây là hình thức giao dịch được áp dụng công nghệ điện tử để xác lập. Hình thức này ngày càng được áp dụng rộng rãi trong xã hội vì nó giảm thiểu tối đa thời gian của các bên tham gia giao dịch.

+ Theo quy định tại khoản 2 Điều 119: “Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó”. Ví dụ, như giao dịch chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp quyền sử dụng đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất phải đăng ký tại cơ quan đăng ký đất đai và có hiệu lực kể từ thời điểm đăng ký vào sổ địa chính (khoản 3 Điều 188 Luật đất đai năm 2013); hợp đồng thể chấp nhà ở phải được công chứng hoặc chứng thực (khoản 1 Điều 122 Luật nhà ở năm 2014)…

Đối với những giao dịch buộc phải đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì các bên chủ thể phải thực hiện thủ tục này. Giao dịch này thể hiện dưới hình thức này là giao dịch chuyển giao công nghệ có đối tượng là sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, giống cây trồng.

Điểm hạn chế trong quy định của BLDS năm 2015 về hình thức của giao dịch dân sự là sự chưa nhất quán trong cách tiếp cận về hình thức văn bản có đăng ký. Theo quy định của khoản 2 Điều 119 của BLDS năm 2015 thì văn bản có đăng ký được xem là hình thức của hợp đồng trong trường hợp luật có quy định.

Tuy nhiên, theo khoản 2 Điều 129 BLDS năm 2015 quy định về giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức thì: “Giao dịch dân sự đã được xác lập bằng văn bản nhưng vi phạm quy định bắt buộc về công chứng, chứng thực mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba nghĩa vụ trong giao dịch thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra quyết định công nhận hiệu lực của giao dịch đó.

Trong trường hợp này, các bên không phải thực hiện việc công chứng, chứng thực”. Như vậy, theo quy định của khoản 2 Điều 129 BLDS năm 2015 thì văn bản có đăng ký lại không được xem là hình thức của hợp đồng trong trường hợp tòa án xem xét hiệu lực của hợp đồng khi có sự vi phạm về hình thức.