Thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế mới nhất

So với quy định của Bộ luật dân sự 2005, quy định của Bộ luật dân sự 2015 đã có những thay đổi mới về thời hiệu khởi kiện thừa kế. Theo đó, thời hiệu khởi kiện về thừa kế đối với bất động sản là 30 năm, đối với động sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế. Vậy pháp luật quy định cụ thể như thế về thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế? Kính mời Qúy độc giả cùng tìm hiểu vấn đề này thông qua bài viết dưới đây. 

Quyền thừa kế của công dân

Có thể hiểu, thừa kế là sự dịch chuyển tài sản của người chết cho người còn sống. Theo đó, người có tài sản có quyền định đoạt tài sản của mình cho người khác trước khi họ chết. Các tài sản mà người chết để lại được gọi là di sản thừa kế. Việc thừa kế di sản thừa kế của người chế có thể thực hiện bằng di chúc hoặc trong trường hợp không có di chúc thì di sản của người chết sẽ được giải quyết theo quy định của pháp luật.

Khoản 2 Điều 32 Hiến pháp 2013 quy định: “2 Quyển sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ”. Như vậy,người có quyền sở hữu tư nhân về tài sản có quyền định đoạt tài sản của mình. Quyền này của công dân được pháp luật tôn trọng và bảo hộ.

Thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế

Quyền để lại thừa kế và quyền thừa kế là những quyền cơ bản của công dân được pháp luật tôn trọng và bảo hộ. Tuy nhiên, quyền thừa kế của công dân không phải là vô thời hạn mà phải có thời hạn nhất định do pháp luật quy định, được gọi là thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế.

Điều 645 Bộ luật dân sự 2005 quy định: ” Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế”. 

Tuy nhiên, quy định dẫn đến bất cập là có nhiều tài sản thừa kế bị tranh chấp nhưng do hết thời hiệu khởi kiện nên không được giải quyết, người thừa kế không được thực quyền thừa kế của mình.

Để khắc phục những bất cập về thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế trong Bộ luật dân sự 2005 và để đảm bảo phù hợp với quyền của người thừa kế, Điều 623 Bộ luật dân sự 2015 đã quy định về thời hiệu thừa kế đối với từng loại tài sản (bất động sản và động sản) là khác nhau. Theo đó, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Nếu hết thời hạn 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản kể từ thời điểm thừa kế mà người thừa kế không yêu cầu chia di sản thì di sản thừa kế thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản.

Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản thuộc về người chiếm hữu hoặc được lợi một cách ngay tình, liên tục, công khai theo quy định của pháp luật về xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật theo quy định tại Điều 236 Bộ luật dân sự năm 2015; nếu không có người chiếm hữu hoặc được lợi về tài sản theo quy định của Bộ luật dân sự thì di sản thuộc về Nhà nước.

Bên cạnh đó, pháp luật dân sự cũng quy định về thời hiệu để người thừa kế xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác. Theo đó, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Về thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại được quy định tại Khoản 3 Điều 623 Bộ luật dân sự 2015. Theo đó, thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Trong đó, thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trong trường hợp Toà án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày Tòa án tuyên bố người đó chết.

Quyền nộp đơn khởi kiện lại trong trường hợp bị Tòa án trả lại đơn khởi kiện do thời hiệu khởi kiện đã hết

Thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế đối với bất động sản tăng từ 10 năm theo Bộ luật dân sự 2005 lên 30 năm theo Bộ luật dân sự 2015. Do đó, thực tế phát sinh tình huống pháp lý là những vụ án dân sự tranh chấp về thừa kế mà trước ngày Bộ luật dân sự 2015 có hiệu lực (01/01/2017) Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện hoặc ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án và trả lại đơn khởi kiện vì lý do “thời hiệu khởi kiện đã hết” theo quy định của Bộ luật dân sự 2005. Tuy nhiên, tình huống này đã được giải quyết khiBộ luật dân sự 2015 quy định đương sự có quyền nộp đơn khởi kiện lại trong trường hợp “thời hiệu khởi kiện đã hết”. Theo đó, Khoản 3 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 quy định đương sự có quyền nộp đơn khởi kiện lại trong các trường hợp sau đây:

Trường hợp thứ nhất: Người khởi kiện đủ năng lực hành vi tố tụng dân sự;

Trường hợp thứ hai: Yêu cầu ly hôn, yêu cầu thay đổi nuôi con, thay đổi mức cấp dưỡng, mức bồi thường thiệt hại, yêu cầu thay đổi người quản lý tài sản, thay đổi người quản lý di sản, thay đổi người giám hộ hoặc vụ án đòi tài sản, đòi tài sản cho thuê, cho mượn, đòi nhà, đòi quyền sử dụng đất cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ mà trước đó Tòa án chưa chấp nhận yêu cầu mà theo quy định của pháp luật được quyền khởi kiện lại;

Trường hợp thứ ba: Đã có đủ điều kiện khởi kiện;

Trường hợp thứ tư: Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

“Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật” được quy định tại Khoản 3  Điều 7 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP, trong đó bao gồm cả quy định về quyền khởi kiện lại đối với những vụ án dân sự tranh chấp về thừa kế tài sản mà  trước ngày 01-01-2017, Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện hoặc ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án và trả lại đơn khởi kiện vì lý do “thời hiệu khởi kiện đã hết”.

Như vậy, có thể thấy, quy định về quyền nộp đơn khởi kiện lại trong trường hợp bị Tòa án trả lại đơn khởi kiện do thời hiệu khởi kiện đã hết trong Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP là rất cần thiết, quy định trên đã được ban hành kịp thời, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Trên đây là nội dung bài viết Thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế mà chúng tôi gửi đến bạn đọc.