Quy định của pháp luật hiện hành về thừa kế theo pháp luật

Câu hỏi:

Luật sư Hoàng Phi cho tôi hỏi: Thừa kế theo pháp luật là gì? Những trường hợp nào thì áp dụng thừa kế theo pháp luật? Xin cảm ơn!

Trả lời:

Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến công ty Luật Hoàng Phi. Về trường hợp của bạn, chúng tôi xin tư vấn như sau:

Điều 674 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định: “Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kê’ do pháp luật quy định“. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong những trường hợp sau đây:

1.  Trong trường hợp không có di chúc. Những trường hợp sau đây được coi là không có di chúc:

–  Khi người để lại di sản chết mà không lập di chúc hoặc có lập nhưng chính họ lại tiêu huỷ di chúc đã lập.

–  Người để lại di sản có để lại di chúc nhưng kể từ thời điểm mở thừa kế di chúc đã bị thất lạc hoặc đã bị hư hại đến mức không thể hiện được đầy đủ ý chí của người đề lại di sản và cũng không thể chứng minh được ý nguyện đích thực của người để lại di sản (Điều 666 Bộ luật dân sự năm 2005).

Trong trường hợp này toàn bộ di sản được phân chia cho những người thừa kế theo pháp luật.

2.  Trường hợp có di chúc nhưng di chúc không hợp pháp

Một di chúc được coi là hợp pháp nếu đáp ứng đầy đủ các điểu kiện đã được quy định tại khoản 1 Điều 652 Bộ luật dân sự năm 2005. Đó là:

a)  Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;

b)  Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.

Do vậy, khi có di chúc nhưng vi phạm một trong các điều kiện về di chúc hợp pháp như đã nêu trên thì di chúc sẽ không có hiệu lực.

Cần lưu ý là, tuỳ theo từng trường hợp mà xác định mức độ vô hiệu của di chúc. Di chúc được xác định là vô hiệu toàn bộ nếu di chúc đó do người không minh mẫn, sáng suốt lập ra, nội dung của di chúc không phải là ý nguyện đích thực của ngưòi để lại di sản, di chúc do người đủ 15 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi lập ra mà không có sự đồng ý cho người chưa thành niên lập di chúc của cha mẹ hay người giám hộ, hoặc di chúc do người dưới 15 tuổi lập ra. Một di chúc cũng bị coi là vô hiệu toàn bộ nếu toàn bộ nội dung của nó trái pháp luật, trái đạo đức xã hội. Trong những trường hợp này, toàn bộ di sản mà người lập di chúc để lại sẽ được chia cho những người thừa kế theo pháp luật của họ.

Di chúc chỉ bị coi là vô hiệu một phần nếu nội dung của nó chỉ có một phần không hợp pháp và phần không hợp pháp đó không ảnh hưởng đến hiệu lực của những phần còn lại. Trong trường hợp này phần di sản liên quan đến phần di chúc có hiệu lực vẫn được giải quyết theo di chúc. Chỉ áp dụng chia thừa kế theo pháp luật đối với phần di sản liên quan đến phần di chúc không có hiệu lực.

3.   Áp dụng phần thừa kế theo pháp luật đối với phần di sản không định đoạt trong di chúc

Đây là trường hợp người để lại di sản có lập di chúc, nhưng di chúc chỉ định đoạt một phần di sản thì phần còn lại sẽ được chuyển dịch cho những người thừa kế theo pháp luật. Điều này có thể xảy ra bởi vì, từ thời điểm ngưòi để lại di sản lập di chúc đến thòi điểm người đó chết là một khoảng thời gian dài. Trong khoảng thời gian này, tài sản của người lập di chúc có thể phát sinh và do đó, không được người để lại di sản định đoạt trong di chúc, về nguyên tắc, chỉ có thể chia thừa kế theo di chúc đúng vối ý nguyện của người lập di chúc. Do đó, những tài sản phát sinh không được đề cập trong di chúc sẽ được chia theo pháp luật. Vì vậy, có thể xảy ra khả năng một người dù đã được hưởng di sản theo di chúc, vẫn được hưởng phần di sản được chia theo luật, nếu họ là người đứng trong hàng thừa kế được hưởng di sản theo pháp luật (trừ trường hợp người lập di chúc đã nóỉ rõ là họ chỉ được hưởng phần di sản mà người lập di chúc đã phân định trong di chúc đó).

4.  Người thừa kế theo di chúc chết hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc không còn vào thời điểm mở thừa kế

Điều kiện để người thừa kế được hưởng di sản đã được quy định tại Điều 635 Bộ luật dân sự năm 2005 là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế, hoặc đã thành thai vào thời điểm mở thừa kế và sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế, cơ quan, tổ chức phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Vì vậý, nếu người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản, các cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế, thì phần di sản của người để lại di sản chia cho người thừa kế đó theo di chúc sẽ được chia cho những ngưòi thừa kế theo pháp luật của người để lại di sản.

5.   Người thừa kế theo di chúc không có quyền hưởng thừa kế

Những người đáng lẽ được hưởng thừa kế theo di chúc nhưng lại thực hiện những hành vi như cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, ngược đãi, hành hạ người để lại di sản, cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác mà đã bị kết án, vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng, hoặc lừa dối, cưỡng ép, giả mạo, sửa chữa di chúc sẽ không được hưởng thừa kế mà người lập di chúc không biết hoặc biết những hành vi đó mà không quyết định trong di chúc là vẫn cho họ hưởng di sản, thì phần di sản chia cho người thừa kế có những hành vi nói trên chia theo pháp luật.

6.  Người thừa kế theo di chúc từ chối quyển hưởng di sản

Nếu việc từ chối quyền hưởng di sản trong thời hạn Bộ luật dân sự năm 2005 quy định (6 tháng kể từ thời điểm mở thừa kễ), thì phần di sản liên quan đến người từ chối hưởng di sản thừa kế theo di chúc sẽ được chia thừa kế theo pháp luật.

Trong trường hợp cần tư vấn thêm, bạn có thể liên hệ với Luật sư của Luật Hoàng Phi qua TƯ VẤN LUẬT MIỄN PHÍ 19006557 để được tư vấn.