Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là gì?

Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Do đó, đây là một trong những căn cứ quan trọng để Tòa án quyết định mức hình phạt cụ thể đối với người phạm tội. Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng vẫn còn có nhiều cách hiểu và áp dụng chưa thống nhất trong thực tiễn, có không ít trường hợp do nhận thức hoặc do đánh giá không thống nhất nên khi áp dụng tình tiết giảm nhẹ này không đúng pháp luật, không có tác đấu tranh và phòng ngừa tội phạm.

Hiểu được vấn đề này, chúng tôi muốn gửi đến Quý khách hàng những thông tin cần thiết liên quan đến chủ đề: Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là gì?

Phạm tội lần đầu là gì?

Trên thực tế, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 giải đáp “một số vấn đề nghiệp vụ”, trong đó có quy định khái niệm phạm tội lần đầu, Theo đó, phạm tội lần đầu là từ trước đến nay chưa phạm tội lần nào. Nếu trước đó đã phạm tội và bị kết án, nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án, nhưng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa bị kết án, chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, thì không được coi là phạm tội lần đầu.

Bên cạnh đó, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP quy định rằng, phạm tội lần đầu là từ trước đến nay chưa phạm tội lần nào. Nếu trước đó đã phạm tội và bị kết án, nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án, nhưng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa bị kết án, chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, thì không được coi là phạm tội lần đầu.

Hai quy định trên có cách hiểu khác nhau về phạm tội lần đầu. Cụ thể, công văn giải đáp số 01/2017 đã không xem xét các trường hợp được coi là có án tích thuộc trường hợp phạm tội lần đầu là phù hợp.

Phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là gì?

Phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng được quy định tại điểm i khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 là một trong các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Bên cạnh đó, theo công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC, có hai trường hợp phạm tội được coi là phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng. Đó là (i) phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù; và (ii) phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng người phạm tội có vị trí, vai trò thứ yếu, không đáng kể trong vụ án có đồng phạm.

Theo đó, Tòa án chỉ áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” khi có đủ 02 yếu tố “phạm tội lần đầu” và “thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”. Nếu bị cáo phạm tội lần đầu mà không phải thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc ngược lại phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng nhưng lần phạm tội này không phải là phạm tội lần đầu thì không áp dụng để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.

Mối quan hệ giữa phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng

Cùng tìm hiểu rõ hơn về việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là gì dưới đây:

Thứ nhất: Thực tiễn áp dụng tình tiết giảm nhẹ này, có Toà án chỉ xác định  “bị cáo phạm tội lần đầu” mà không xác định xem bị cáo phạm tội có thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hay không; có Toà án cho rằng bị cáo có nhiều hành vi phạm tội cùng một tội, nhưng nếu tách riêng từng hành vi ra thì chưa cấu thành tội phạm và tội phạm đó là tội phạm ít nghiêm trọng nhưng Toà án lại cho rằng bị cáo phạm tội nhiều lần chứ không phải là phạm tội lần đầu.

Thứ hai: Về trường hợp ít nghiêm trọng, thực tiễn xét xử hầu hết các Toà án chỉ áp dụng đối với tội ít nghiêm trọng tức là tội mà họ bị truy tố, xét xử có mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù, rất ít trường hợp Toà án áp dụng đối với những tội nghiêm trọng, chưa có trường hợp nào Toà án áp dụng đối với tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng.

Thứ ba: Tình tiết “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” chỉ được áp dụng đối với rất ít trường hợp, vì Bộ luật hình sự chỉ có một số tội phạm nhà làm luật quy định “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”.

Với những thông tin trên đây, chúng tôi tin rằng Quý khách hàng đã phần nào hiểu được về những quy định về phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là gì. Trong trường hợp Quý khách hàng có bất cứ thắc mắc gì về bài viết cũng như vấn đề có liên quan, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ thực hiện.