Những nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Câu hỏi:

Kính chào Luật Hoàng Phi, em là một sinh viên có thắc mắc về vấn đề đất đai mong được giải đáp. Pháp luật đất đai hiện nay quy định như thế nào về nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất? Em xin cảm ơn!

Trả lời:

Với câu hỏi thuộc lĩnh vực hỏi đáp đất đai của bạn, Luật Hoàng Phi xin được tư vấn cho bạn như sau:

Những nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Trước đây, trong Luật đất đai 2003, các chế định bồi thường về đất, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được quy định trong 03 điều (Điều 41, 42 và 43) và trên thực tế đã không thể thể chế, chuyển tải hết các quy định mang tính nguyên tắc để thực hiện thống nhất khi xử lý những vấn đề phức tạp phát sinh trong thực tiễn thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại các địa phương, các bộ, ngành. Khắc phục hạn chế này, Luật đất đai 2013 đã tách nguyên tắc bồi thường về đất thành một điều luật riêng biệt (Điều 74 Luật đất đai 2013). Trong đó, quy định cụ thể các nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất để các bộ, ngành, địa phương và người thu hồi đất căn cứ vào đó thống nhất thực hiện. Cụ thế, các nguyên tắc bồi thường về đất trong Luật đất đai 2013 bao gồm:

Thứ nhất, người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi thường theo quy định tại Điều 75 Luật đất đai 2013 thì được bồi thường (khoản 1 Điều 74 Luật đất đai 2013). Như vậy, người sử dụng đất sẽ được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng an ninh; phát triển kinh tể – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhưng không phải tất cả các chủ thể sử dụng đất bị thu hồi vì mục đích này đều được bồi thường. Để được bồi thường họ cần phải đáp ứng một số điều kiện nhất định do pháp luật quy định. Chẳng hạn, họ phải có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (gọi chung là Giấy chứng nhận) hoặc có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận.

Thứ hai, việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất (khoản 2 Điều 74 Luật đất đai 2013).

Đây là nội dung được kế thừa trong Luật đất đai năm 2003. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai việc thực thi nguyên tắc này gặp nhiều khó khăn, vướng mắc như: tình trạng quỹ đất nông nghiệp đã giao hết cho các hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài không còn đất nông nghiệp để bồi thường cho người trực tiếp sản xuất bị thu hồi đất nông nghiệp; giá đất tính tại thời điểm thu hồi nhưng người bị thu hồi đất không nhận được tiền bồi thường ngay ở thời điểm đó mà phải sau một thời gian nhất định, có khi từ 2 đến 3 năm kể từ ngày có quyết định thu hồi đất… Như vậy, đây là vấn đề cần được quy định cụ thể hướng dẫn thi hành để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả khi thực thi pháp luật.

Thứ ba: Quy định bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật (khoản 3 Điều 74 Luật đất đai 2013).

Đây là quy định mà Luật đất đai 2003 chưa được làm rõ thì hiện nay đã được ghi nhận thành nguyên tắc bồi thường khi nhà nước thu hồi đất trong Luật đất đai 2013. Trên thực tế, dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật là những yếu tố hết sức cần thiết giúp cho việc thực hiện công tác bồi khi Nhà nước thu hồi đất đạt hiệu quả cao, đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người bị thu hồi đất và chủ đầu tư. Vì vậy, việc ghi nhận nguyên tắc này trong Luật đất đai 2013 thể hiện bước tiến mới trong những quy định của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, thể hiện sự tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thu hồi đất.

Trong trường hợp cần tư vấn luật đất đai thêm, khách hàng có thể liên hệ với Luật sư của Luật Hoàng Phi qua TỔNG ĐÀI TƯ VẤN LUẬT  MIỄN PHÍ 19006557 để được tư vấn.