Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội

Triết học là một phạm trù rộng lớn, bao trùm lên toàn bộ sự vật, hiện tượng diễn ra trong quá trình phát triển của loài người. Do đó, qua nội dung bài viết dưới đây hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu về Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội.

Tồn tại xã hội là gì?

Tồn tại xã hội là phương tức dùng để chỉ phương diện sinh hoạt vật chất và các điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội, các yếu tố cơ bản tạo thành tồn tại xã hội bao gồm phương thức sản xuất vật chất, các yếu tố thuộc về điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý cũng như tính chất dân cư.

Các yếu tố do tồn tại trong mối quan hệ thống nhất biện chứng, chúng tác động qua lại lẫn nhau tạo thành điều kiện sinh tồn và phát triển chủ yếu trong xã hội. Trong đó thì phương thức sản xuất vật chất sẽ được xác định là yếu tố cơ bản nhất, cụ thể:

– Phương thức sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội đó, ví dụ như phương thức kỹ thuật canh tác nông nghiệp lúa nước được xác định là nhân tố cơ bản tạo thành điều kiện sinh hoạt vật chất truyền thống của người Việt Nam.

– Các yếu tố khác liên quan đến điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý như: Các điều kiện về khí hậu, đất đai, nguồn nước,…tạo nên đặc điểm riêng biệt của không gian sinh tồn của xã hội.

– Các yếu tố về dân cư, bao gồm cách thức tổ chức dân cư, tính chất lưu dân cư, mô hình tổ chức dân cư…

Theo đó các yếu tố này cùng tồn tại trong mối quan hệ thống nhất biện chứng, có sự tác động qua lại lẫn nhau tạo thành điều kiện sinh tồn và phát triển trong xã hội, trong đó phương thức sản xuất vật chất được xác định là yếu tố cơ bản nhất.

Ý thức xã hội là gì?

Ý thức xã hội là phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, được nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh sự tồn tại xã hội trong những giai đoạn nhất định.

Theo đó, có thể phân tích ý thức xã hội dưới những góc độ khác nhau, cụ thể:

– Trong nội dung và lĩnh vực phản ánh đời sống xã hội, ý thức xã hội bao gồm các hình thái khác nhau, đó là ý thức chính trị, ý thức pháp quyền, ý thức đạo đức, tôn giáo, thẩm mỹ hay khoa học…

– Thông qua trình độ phản ánh của ý tức xã hội đối với tồn tại xã hội mà có thể phân biệt ý thức xã hội thông thường với ý thức lý luận. Ý thức xã hội thông thường là toàn bộ những tri thức hay quan điểm của con người sinh sống trong cùng một cộng đồng nhất định, được hình thành một cách trực tiếp thông qua các hoạt động thực tiễn diễn ra hàng ngày, chưa qua hệ thống hóa, khái quát hóa thành lý luận.

Trong đó ý thức lý luận là những quan điểm, tư tưởng đã được hệ thống hóa theo một trật tự nhất định thành các học thuyết xã hội, được trình bày dưới dạng khái niệm, phạm trù, quy luật. Ý thức lý luận khoa học có khả năng phản ánh hiện thực khách quan một cách khái quát, sâu sắc và chính xác, từ đó vạch ra các mối liên hệ bản chất của các sự vật và hiện tượng.

Ngoài ra có thể phân tích ý thức xã hội theo hai chiều hướng căn cứ vào trình độ và phương thức phản ánh đối với tồn tại xã hội. Đấy chính là tâm lý xã hội và hệ tư tưởng xã hội. Trong đó tâm lý xã hội là toàn bộ đời sống tinh thần, tâm trạng, khát vọng…của một cộng đồng người nhất định, là sự phản ánh gián tiếp và tự giác đối với tồn tại xã hội.

Ngoài việc giải đáp cho Qúy khách về các mặt của tồn tại xã hội và ý thức xã hội, thì với nội dung bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cung cấp thêm cho Qúy khách các thông tin khác về Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội.

Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội

Tồn tại xã hội quyết định đến sự hình thành và phát triển của ý thức xã hội, tồn tại xã hội có trước rồi ý thức xã hội có sau. Tồn tại xã hội phát triển theo chiều hướng như thế nào thì ý thức xã hội sẽ phát triển theo chiều hướng như thế. C.Mác và Ănghen đã chứng minh rằng đời sốn tinh thần của xã hội hình thành và phát triển trên cơ sở của đời sống vật chất, không thể tìm nguồn gốc tư tưởng, tâm lý xã hội trong chính bản thân nó.

Sự biến đổi của một thời đại nào đó cũng sẽ không thể giải thích được nếu chỉ căn cứ vào ý thức của cả thời đại đó. Ví dụ, trong xã hội cộng sản nguyên thủy, do trình độ của lực lượng sản xuất còn yếu kém, hoạt động lao động được diễn ra đồng nhất và của cải đều được chia đều cho mọi người. Tuy nhiên khi chế độ công xã nguyên thủy tan rã, quan hệ sản xuất chiếm hữu nô lệ dần xuất hiện, xã hội đã bắt đầu có sự phân chia giàu nghèo.

Từ đây mà mầm mống của sự bóc lột bắt đầu hình thành, kéo theo sự ra đời của chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng chủ nô. Khi quan hệ sản xuất phong kiến bị quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dần thay thế thì vị trí đặc trưng trong đời sống tinh thần xã hội của hệ tư tưởng phong kiến bị xóa bỏ, được thay thế hoàn toàn bởi hệ tư tưởng tư sản.

Những luận điểm của C.Mác đã bác bỏ hoàn toàn những quan điểm sai lầm của chủ nghĩa duy tâm trước đó là muốn đi tìm ý thức tư tưởng trong bản thân ý thức tư tưởng, xác định tinh thần, tư tưởng là nguồn gốc của xã hội, quyết định ý thức xã hội, chính là sự phản ánh của tồn tại xã hội, phụ thuộc vào tồn tại xã hội, ý thức xã hội.

Ngoài ra, giữa hình thái ý thức xã hội và tồn tại xã hội vẫn luôn có sự tác động quan lại lẫn nhau. Cụ thể trong mỗi thời đại tùy vào từng hoàn cảnh lịch sử, có những hình thái ý thức xã hội nào đó nổi lên hàng đầu tác động và chi phối các hình thái ý thức xã hội khác. Điều này nói lên rằng, các hình thái ý thức xã hội không chỉ chịu sự tác động quyết định của tồn tại xã hội, ngoài ra còn chịu sự tác động qua lại lẫn nhau. Sự tác động này làm cho mỗi hình thái ý thức xã hội có những tính chất và những mặt không thể giải thích trực tiếp bằng các quan hệ vật chất.

Với nội dung bài viết trên chúng tôi đã giải đáp cho Qúy khách các vấn đề liên quan đến Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý thức xã hội. Nếu còn gì thắc mắc về vấn đề này thì hãy liên hệ qua tổng đài tư vấn 1900 6557 để được hỗ trợ trực tiếp.