Án lệ trong hệ thống pháp luật Việt Nam

Trong nguồn luật của pháp luật Việt Nam được xác định gồm Tập quán pháp, Tiền lệ pháp (án lệ), các văn bản pháp luật và các nguồn luật khác. Trong phạm vi bài viết này hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu về Án lệ trong hệ thống pháp luật Việt Nam.

Án lệ là gì?

Án lệ là những phương án và các phán quyết của các Tòa án về một vụ việc cụ thể nào đó, đã được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao lựa chọn và được nâng lên thành án lệ, và nội dung của những án lệ này sẽ được áp dụng để đưa ra phán quyết vào những vụ án có tính chất tương tự.

Hiểu một cách đơn giản hơn thì án lệ chính là tập hợp của các quyết định, bản án đã được tuyên bố bởi Tòa án nhân dân và sẽ có giá trị sử dụng như nguồn luật, được xác định là nền tảng, khuôn mẫu để giải quyết những vụ việc xảy ra trong tương lai.

Ở Việt Nam hiện nay trong thực tiễn giải quyết các vụ án, các Thẩm phán cũng thường áp dụng các án lệ đã được công nhận vào quá trình giải quyết. Tuy nhiên không thể áp dụng hoàn toàn theo nội dung của án lệ vào các vụ việc đó, mà các thẩm phán vẫn phải luôn căn cứ vào các quy định của pháp luật hiện hành. Bởi vì ở Việt Nam, án lệ chỉ được xác định là nguồn bổ trợ chứ không coi án lệ là một hình thức pháp luật.

Ngoài những nội dung trên đây, Luật Hoàng Phi đã giải đáp cho Qúy khách về Án lệ trong hệ thống pháp luật Việt Nam là gì? Với phần tiếp theo của bài biết, chúng tôi sẽ cung cấp thêm cho Qúy khách các vấn đề khác liên quan đến án lệ tại Việt Nam.

Các dạng của án lệ

Hiện nay tại Việt Nam, án lệ được tồn tại dưới một số dạng như:

– Án lệ giải thích:

Cụ thể án lệ giải thích được hiểu là những lập luận được đề cập đến trong bản án nhằm mục đích giải thích rõ nọi dung của một quy định pháp luật nào đó chưa được rõ ràng hoặc trên thực tế tồn tại nhiều cách hiểu khách nhau.

– Án lệ quy phạm:

Án lệ quy phạm được hiểu là những lập luận được đưa ra trong nội dung bản án nhằm đưa ra quy định bổ sung cho điều luật, giúp cho điều luật trở nên dể hiểu hơn và cũng sẽ trở thành một trong những quy định sẽ được áp dụng trong các vụ việc có tính chất tương tự trong tương lai.

Ngoài hai loại án lệ này ra thì trong hệ thông pháp luật Việt Nam còn tội tại một dạng khác của án lệ với tên gọi là Án lệ minh họa. Đây là loại án lệ chỉ mang tính chất tham khảo, hướng dẫn Hội đòng thẩm phán các cấp áp dụng chính xác các điều luật chứ không mang tính chất ràng buộc phải áp dụng vào hoạt động xét xử.

Áp dụng án lệ trong hoạt động xét xử

Về cơ sở pháp lý để áp dụng án lệ. Cụ thể trước ngày 15 tháng 7 năm 2019 thì các cơ sở pháp lý liên quan đến áp dụng án lệ được quy định tại Nghị định số 03/2015/NQ-HĐTP, Công văn số 146/TANDTC-PC ngày 11 tháng 7 năm 2017. Tính đến sau ngày 15 tháng 7 năm 2019 thì chỉ có Nghị quyết số 04/2019/NQQ-HĐTP ghi nhận nội dung này.

Về thời gian áp dụng án lệ trong hoạt động xét xử: Từ ngày 15 tháng 7 năm 2019 cho đến nay thì khoảng thời gian được phép áp dụng án lệ trong thủ tục xét xử là trong 30 ngày kể từ ngày công bố, khác so với trước kia là 45 ngày kể từ ngày công bố hoặc được ghi nhận trông quyết định công bố án lệ của Chánh án Tòa án nhân dân tối cáo.

Về nguyên tăc sáp dụng án lệ: Bắt đầu từ ngày 15 tháng 7 năm 2019 thì án lệ được áp dụng như sau:

– Các thông tin cơ bản như số, tên của án lệ, tình huống páp lý và các giải pháp pháp lý được áp dụng trong án lệ để giải quyết vụ việc phải được viện dẫn và phân tích cụ thể trong phần “Nhận định của Tòa án”;

– Căn cứ vào tình thực thực tiễn của vụ việc mà có thể trích dẫn toàn bộ nội dung của án lệ được áp dụng hoặc trích dẫn một phần nội dung của án lệ có liên quan trực tiếp đến vụ việc để làm rõ quan điểm của Tòa án trong quá trình xét xử, giải quyết vụ việc có tính chất tương tự.

Trình tự để công nhận án lệ hiện nay trong hệ thống pháp luật Việt Nam

Việc lựa chọn một bản án hay quyết định của Tòa án để triển khai thành án lệ cũng đều phải trải qua các bước cơ bản như sau:

Bước 1: Đề xuất bản án hoặc quyết định để được công nhận thành án lệ

Cá nhân, tổ chức gửi đề xuất bản án, quyết định đã phát sinh hiệu lực pháp luật, trong đó những lập luận, phán quyết phải đáp ứng được những tiêu chí cơ bản sau đó trình lên Tòa án nhân dân tối cao để xem xét và đánh giá tính khả thi để phát triển thành án lệ.

Đồng thời hệ thống các Tòa án tiến hành tổ chức rà soát, kiểm tra toàn bộ những bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, trong đó chứa đựng những lập luận, phán quyết phù hợp với tiêu chí đề ra để gửi lên Tòa án nhân dân tối cao xem xét.

Bước 2: Lấy ý kiến đối với những bản án, quyết được được đề xuất

Bản án, quyết định được lựa chọn để phát triển thành án lệ thì sẽ được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân dân tối cao để tham khảo ý kiến của chuyên gia trong 30 ngày.

Bước 3: Thành lập Hội đồng tư vấn án lệ

Hội đồng sẽ có ít nhất là 9 thành viên. Trường hợp tư vấn án lệ trong lĩnh vực hình sự thì cần phải bổ sung thêm đại diện của Cơ quan điều tra.

Bước 4: Lấy ý kiến Hội đồng tư vấn án lệ

Quá trình lấy ý kiến này sẽ được thực hiện thông qua phiên họp thaor luận trực tiếp hoặc bằng văn bản. Chủ tịch Hội đồng sẽ quyết định phương thức lấy ý kiến của các thành viên trong Hội đồng và gửi báo cáo kết quả tư vấn lên Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

Bước 5: Phê duyệt và công bố án lệ

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao sẽ tổ chức phiên họp toàn thể Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao để thảo luận và thông qua biểu quyết một lần nữa.

Sau đó căn cứ vào kết quả biểu quyết, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao sẽ tiến hành công bố án lệ.

Với nội dung bài viết trên chúng tôi đã giải đáp cho Qúy khách các vấn đề liên quan đến Án lệ trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Nếu còn gì thắc mắc về vấn đề này thì hãy liên hệ qua tổng đài tư vấn 1900 6557 để được hỗ trợ trực tiếp.