Thời đại là khái niệm kinh tế – chính trị – xã hội khái quát tiến trình phát triển của lịch sử loài người, là thời gian dài chỉ sự phân kỳ lịch sử xã hội và để phân biệt nấc thang phát triển của hình thái kinh tế – xã hội mà theo đó nấc thang cao hơn sẽ tiến bộ hơn nấc thang cũ, mở đường cho sự phát triển thời đại mới.Vậy Thời đại là gì?

Khái niệm thời đại

Thời đại là một khái niệm khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã hội, phân biệt những nấc thang phát triển của xã hội loài người.

Tuy nhiên ở mỗi ngành khoa học, mỗi phương diện công tác khác nhau có cách gọi tên và phân chia thời đại khác nhau.

– Cơ sở để phân chia lịch sử xã hội loài người thành các thời đại:

+ Căn cứ vào sự xuất hiện của một hình thái kinh tế- xã hội mới

Lúc nào có một hình thái kinh tế – xã hội mới ra đời, nó sẽ mở ra một thời đại mới cho loài người. Loài người có 5 hình thái kinh tế – xã hội tương ứng với nó có 5 thời đại lịch sử.

+ Căn cứ vào sự thay đổi của vị trí trung tâm của giai cấp trong xã hội

Trong xã hội có giai cấp và đối kháng giai cấp, một hình thái kinh tế- xã hội có một giai cấp giữ vai trò thống trị đứng ở vị trí trung tâm của thời đại đó.

Giai cấp ở vị trí trung tâm phải là giai cấp tiên tiến, đại diện cho xu hướng vận động của lịch sử, có khả năng tập hợp quần chúng nhân dân đấu tranh xoá bỏ chế độ cũ, thiết lập chế độ mới và mở ra thời đại mới.

Nội dung cơ bản của thời đại ngày nay

Chúng ta đã hiểu được Thời đại là gì? Trong lý luận ngày nay, chúng ta đang sử dụng những khái niệm đồng nghĩa: Thời đại ngày nay, thời đại mới, thời đại chúng ta,..nội dung cơ bản đó là:

– Theo quan điểm của V.I. Lênin: Nội dung của thời đại mới là xoá bỏ giai cấp tư sản và chế độ tư bản chủ nghĩa, đồng thời thiết lập những cơ sở của xã hội mới là xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.

Đây là quá trình lịch sử lâu dài, bắt đầu từ Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga, sau đó là những cuộc cách mạng ở nhiều nước khác trên thế giới.

– Dựa trên quan điểm của Lenin, Hội nghị đại biểu các Đảng cộng sản và công nhân trong năm 1957 và 1960 đã xác định nội dung căn bản của thời đại chúng ta là sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới được mở đầu từ cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga vĩ đại.

Từ đó đến nay, mấy chục năm trôi qua và tình hình thế giới có nhiều biến chuyển đặc biệt là sau khi Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, song tính chất và nội dung của thời đại vẫn không thay đổi vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.

Sự thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga là một cột mốc mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản vì:

+ Sau thắng lợi cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga, chủ nghĩa xã hội đã từ lý luận trở thành thực tiễn.

Hình thái kinh tế- xã hội cộng sản cộng sản ra đời; đối lập và phủ định hình thái kinh tế – xã hội tư bản chủ nghĩa đưa con người thoát khỏi chế độ nô lệ làm thuê trở thành người tự do chân chính.

+ Từ sau cách mạng tháng Mười Nga, các nước xã hội chủ nghĩa, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế trở thành lực lượng nòng cốt đi đầu trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên phạm vi toàn thế giới.

+ Sau cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga, cách mạng giải phóng dân tộc nằm trong phạm trù cách mạng xã hội chủ nghĩa, nhiều nước sau khi giành được độc lập dân tộc đã đi lên con đường xã hội chủ nghĩa.

Tính chất của thời đại ngày nay

Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga đã mở đầu một thời đại mới mà nội dung cơ bản và tính chất của nó đã được xác định đó là sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội.

Tính chất ấy của thời đại cho đến nay vẫn không hề thay đổi. Dù cách mạng tư bản vẫn còn tồn tại và có những khả năng phát triển nhưng về nguyên tắc, thời đại của cách mạng tư bản đã trở nên lỗi thời về mặt lịch sử; thời đại đấu tranh cho sự ra đời, phát triển và thắng lợi của chủ nghĩa xã hội đã bắt đầu, thay thế cho thời đại tư sản  một cách tất yếu.

Song cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, giữa cái cũ và cái mới, giữa những lực lượng cách mạng và phản cách mạng đang diễn ra gay go, quyết liệt trên phạm vi toàn thế giới.

Cuộc đấu tranh này đang chi phối toàn bộ quá trình vận động của lịch sử nhân loại và diễn ra trên tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ kinh tế, chính trị đến văn hóa, tư tưởng…