Mỗi văn bản được tạo nên từ các đoạn văn khá nhau và trong mỗi đoạn thường xuyên được sử dụng liên kết đoạn và liên kết câu trong văn bản để giúp đoạn văn chặt chẽ và có ý nghĩa. Trong đó phải kể đến phép thế. Vậy phép thế là gì? Mời bạn đọc theo dõi bài viết của chúng tôi để có câu trả lời.

Phép thế là gì?

Phép thế là cách thay những từ ngữ nhất định bằng những từ ngữ có ý nghĩa tương đương (cùng chỉ sự vật ban đầu, còn gọi là có tính chất đồng chiếu) nhằm tạo tính liên kết giữa các phần văn bản chứa chúng. Hay nói một cách ngắn gọn thì phép thế là cách sử dụng ở câu đứng sau từ có tác dụng thay thế câu đứng trước.

Phép thế thay thế các từ ngữ đứng trước bằng đại từ hay từ ngữ có nghĩa tương đương. Ví dụ:

“ Nghe chuyện Phù Đổng Thiên Vương, tôi tưởng tượng đến một trang nam nhi, sức vóc vạm vỡ… Tráng sĩ ấy gặp lúc quốc gia lâm nguy đã xông pha ra trận… Tuy thế người trai làng Phù Đổng chẳng mong nhận bổng lộc gì…”

Trong đoạn văn trên sử dụng nhiều từ thay thế cho Phù Đổng Thiên Vương. Các từ thay thế Phù Đổng Thiên Vương là: Trang nam nhi, tráng sĩ, người trai làng Phù Đổng.

Có mấy loại phép thế?

Có thể thấy có hai loại phép thế được sử dụng phổ biến hiện nay là thế đại từ và thế đồng nghĩa.

– Thế đại từ là dùng những đại từ thay thế cho một từ ngữ, một câu hay một ý gồm nhiều câu… nhằm tạo ra tính liên kết giữa các phần trong văn bản.

+ Cô Mai là cô hàng xóm của tôi. Nhà cô ấy có rất nhiều hoa.

Phép thế trong câu văn đã sử dụng đại từ “cô ấy” thay thế cho “cô Hằng” ở câu trước.

– Thế đồng nghĩa là phương thức liên kết thực hiện bằng cách sử dụng ở đầu câu thứ hai một vài từ ngữ đồng nghĩa với một vài từ ngữ khác đã xuất hiện ở câu thứ nhất. Đối tượng ngôn ngữ ở đây là từ đồng nghĩa hoặc đồng sở chỉ. Đồng sở chỉ là khi nói đến một đối tượng nào đó sẽ có nhiều biểu thức khác nhau, tên gọi khác nhau để chỉ cùng một đối tượng đó.

+ Ai cũng muốn cơ thể khỏe mạnh và có sức đề kháng tốt. Muốn được như vậy bạn phải chăm chỉ tập luyện.

Trong câu văn đã sử dụng phép thế từ “như vậy” thay thế cho câu trước đó, mang nghĩa tương đương.

Tác dụng phép thế

Phép thế được sử dụng rộng rãi trong văn chương cũng như trong văn nói của chúng ta. Thông qua phép thế sẽ có tác dụng giúp:

Cung cấp thông tin phụ, làm cho nội dung văn bản thêm phong phú.

Tránh lặp từ đơn điệu, tránh việc lặp đi lặp lại một từ nhiều lần trong câu.

Dùng phép thế không chỉ có tác dụng tránh lặp đơn điệu, mà còn có tác dụng tu từ nếu chọn được những từ ngữ thích hợp cho từng trường hợp dùng.

Tạo sự đa dạng, phong phú cao độ.Có khả năng duy trì chủ đề như lặp từ ngữ và thế đại từ.

Ví dụ về phép thế

Nhằm giúp bạn đọc dễ hình dung hơn về phép thế là gì chúng tôi xin đưa ra các ví dụ cụ thể để làm rõ vấn đề.

Ví dụ 1: “ Đời các vĩ nhân cho ta một lý tưởng, một kiểu mẫu để bắt chước. Nhờ gương sáng của họ mà ta trở nên khá, có can đảm, kiên nhẫn để đi đến mục đích” Trích Hồi Ký Nguyễn Hiến Lê.

Ta thấy trong đoạn văn trên đã thay thế từ vĩ nhân bằng tự họ mà nghĩa trong câu không bị ảnh hưởng.

“ Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó một cách chế giễu và trịch thượng thế. Choắt nọ có lẽ cũng trạc tuổi tôi. Nhưng vì Choắt bẩm sinh yếu đuối nên tôi coi thường và gã cũng sợ tôi lắm.

Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Đã vậy tính nết lại ăn xổi ở thì (thật chỉ vì ốm đau luôn, không làm được), có một cái hang ở cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không biết đào sâu rồi khoét ra nhiều ngách như hang tôi.

Một hôm, tôi sang chơi, thấy trong nhà luộm thuộm, bề bộn, tôi bảo :

– Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng”.

Trong câu văn tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên đã sử dụng phép thế “Choắt nọ; gã; cái chàng; chú mày” thay cho Dế Choắt.

“ Cái Cò, cái Vạc, cái Nông

Ba cái cùng béo vặt lông cái nào.”

Câu ca dao trên đã sử dụng phép thế Ba cái thay thế cho cái Cò, cái Vạc, cái Nông.

Trên đây là phần giải đáp thắc mắc của chúng tôi về vấn đề: phép thế là gì. Nếu trong quá trình nghiên cứu tìm hiểu và giải quyết vấn đề còn điều gì mà bạn đọc thắc mắc hay quan tâm bạn có thể liên hệ chúng tôi qua tổng đài tư vấn pháp luật để được hỗ trợ.