Chuyển động cơ học là bài đầu tiên trong môn Vật lý khối 8. Tuy không có quá nhiều lý thuyết và công thức khó nhưng bài học này là nền tảng cho toàn bộ chương cơ học. Để học tốt phần này, học sinh cần nắm rõ bản chất của vấn đề cũng như các định nghĩa và công thức. Chuyển động cơ học là gì?

Chuyển động cơ học là gì?

Chuyển động cơ học là sự chuyển dời vị trí trong không gian của các vật hay là sự chuyển động của một bộ phận này so với bộ phận khác của cùng một vật, hay nói cách khác khi vị trí của vật so với vật mốc thay đổi theo thời gian thì vật chuyển động so với vật mốc.

Ví dụ chuyển động cơ học

Để hểu rõ hơn về khái niệm Chuyển động cơ học là gì? nội dung dưới đấy sẽ đưa ra một số ví dụ như sau:

Ví du 1: Chiếc xe tải chuyển động cơ học so với vật làm mốc là cây cột điện và ngược lại. Cột điện đứng yên so với vật mốc là chiếc xe tải.

Ví dụ 2: Người lái xe ngồi trên ô tô là đứng yên so với ô tô (cụ thể là so với ghế trên xe ô tô hoặc so với người ngồi cùng xe) vì vị trí của họ không thay đổi theo thời gian so với xe ô tô. Nhưng người lái xe lại là chuyển động so với cây cối bên đường vì vị trí của họ thay đổi so với cây cối bên đường theo thời gian.

Cách xác định một vật chuyển động hay đứng yên

Ngoài khái niệm Chuyển động cơ học là gì? cần nắm được cách xác định một vật chuyển động hay đứng yên.

– Trong cuộc sống thực tế, ta có thể thấy được một vật chuyển động hay đứng yên bằng mắt thường. Tuy nhiên trong vật lý thì không như vậy.

– Trong môn học này, ta nhận biết được một vật có đang chuyển động hay vẫn đứng yên dựa vào vị trí của vật đó với một vật được chọn làm mốc. Đầu tiên khi muốn xác định rằng vật đó đang đứng yên hay chuyển động, bạn hãy chọn ra một vật bất kỳ để làm mốc.

– Vật mốc thường được chọn là những vật gắn liền với Trái Đất hoặc là Trái Đất luôn như: nhà cửa, cây cối, biển hiệu… Tuy nhiên trong nhiều bài tập về chuyển động, người ra đề có thể đặt cả những vật đang di chuyển làm vật mốc. Học sinh cần lưu ý xác định đúng vật mốc trước khi đưa ra kết luận về sự chuyển động.

+ Nếu chúng có vị trí thay đổi so với mốc thì chúng đang chuyển động.

+ Nếu chúng có vị trí không thay đổi so với mốc thì chúng đang đứng yên.

– Từ những phân tích trên, ta đưa ra kết luận về định nghĩa như sau: Sự thay đổi vị trí của một vật theo thời gian so với vật khác được chọn làm mốc gọi là chuyển động cơ học.

Ví dụ:

+ Tàu đang chạy trên biển suy ra tàu có sự dịch chuyển cơ học so với Trái Đất.

+ Một người đang bước đi trên đường suy ra người đó có sự dịch chuyển cơ học so với một ngôi nhà bất kỳ ven đường.

Một số dạng chuyển động cơ học hay gặp

– Quỹ đạo chuyển động là đường mà vật vạch ra khi chuyển động, thường thì ta sẽ hay gặp những dạng chuyển động như sau:

+ Chuyển động thẳng: Quỹ đạo chuyển động là đường thẳng, ví dụ như một vật rơi tự do từ trên cao xuống.

+ Chuyển động cong: Quỹ đạo chuyển động là đường cong, ví dụ như ném, chuyền một vật.

+ Chuyển động tròn: Quỹ đạo chuyển động là đường tròn, ví dụ như cánh quạt quay.

– Mỗi loại hình chuyển động sẽ có những công thức tính toán đi kèm khác nhau, đó là lý do học sinh phải nắm rõ cách nhận biết của các loại chuyển động.

Phương pháp giải bài tập chuyển động cơ học

Để vận dụng được khái niệm Chuyển động cơ học là gì? vào giải bài tập thì cần hiểu được phương pháp giải bài tập chuyển động cơ học.

– Để giải một bài toán về chuyển động cơ học thì ta phải làm rõ là vật này chuyển động hay đứng yên so với vật khác (vật làm mốc). Mà muốn biết vật A chuyển động hay đứng yên so với vật B thì ta phải xem xét vị trí của vật A so với vật B, nếu:

+ Vị trí của vật A so với vật B có thay đổi theo thời gian thì ta nói vật A chuyển động so với vật B.

+ Vị trí của vật A so với vật B không thay đổi theo thời gian thì ta nói vật A đứng yên so với vật B.

– Để chứng minh chuyển động hay đứng yên mang tính tương đối thì ta phải chọn ra ít nhất 3 vật: vật A, vật B và vật C. Sao cho vật A chuyển động so với vật B nhưng lại đứng yên so với vật C.

– Xác định vật đứng yên: Một vật được coi là đứng yên khi vị trí của vật so với vật mốc không thay đổi theo thời gian thì vật đứng yên so với vật mốc. Để nhận biết một vật chuyển động người ta dựa vào vị trí của vật đó so với vật khác được chọn làm mốc, gọi là vật mốc. Nếu vị trí của vật không thay đổi so với vật mốc thì vật đứng yên so với vật mốc

– Xác định vật chuyển động: Một vật được coi là đang chuyển động khi vi trí của vật so với vật mốc thay đổi theo thời gian thì vật chuyển động so với vật mốc. Có nhiều cách khác nhau để nhận biết một vật chuyển động hay không.

– Để nhận biết một vật chuyên động người ta dựa vào vị trí của vật đó so với vật khác được chọn làm mốc, gọi là vật mốc. Nếu vị trí của vật thay đổi so với vật mốc theo thời gian thì vật chuyển động so với vật mốc.